Wielkanoc to jedno z najstarszych świąt chrześcijaństwa - było obchodzone już w II wieku n.e. Dziś wśród wielu kultywowanych przez pokolenia zwyczajów - jak robienie palemek wielkanocnych, śmigus-dyngus, malowanie pisanek, pieczenie babek i mazurków, święcenie pokarmów - praktykowane jest w tym czasie również odwiedzanie cmentarzy i mogił najbliższych.
Pierwsze wiosenne wizyty na cmentarzu
W tym czasie na cmentarz przychodzimy jednak nie tylko, aby uporządkować groby najbliższych po zimie. Często korzystamy ze sprzyjającej aury, aby dłużej niż na przełomie roku być ze zmarłymi bliskimi. Palimy też znicze, które w związku z nadchodzącymi świętami przybierają wymyślne kształty - zajączków, kurcząt, jajek (podobnie dzieje się w okresie Bożego Narodzenia, kiedy w ofercie handlowej pojawiają się np. znicze-choinki i znicze-Mikołaje).
Przedświąteczne odwiedzanie grobów jest przejawem symbolicznego „przenikania światów", ziemskiego i pozaziemskiego, jedności z tymi, którzy odeszli z naszego świata. Coraz powszechniejszy jest zwyczaj odwiedzania bliskich na cmentarzach już w Wielką Sobotę, krótko po święceniu pokarmów.
Jak założyć Miejsce Pamięci w serwisie Odeszli.pl? (instrukcja tutaj )
Najpopularniejsze ozdoby wielkanocne na cmentarz
Rodziny zmarłych dbają, aby w okresie wielkanocnym mogiły ich bliskich również wyglądały odświętnie. Dlatego poza tradycyjnymi zniczami na grobach pojawiają się też palemki - smukłe bukiety wykonywane najczęściej z gałązek - z reguły z wierzby - oraz z bukszpanu, suszonych kwiatów i ziół. Symbolizują zarówno mękę i zmartwychwstanie Chrystusa, ale także nieśmiertelność duszy ludzkiej. A w tradycji ludowej palmy są symbolami życia i sił witalnych oraz corocznej odnowy roślin, zapowiedzią ich kwitnienia i owocowania. Palmom przypisywano także właściwości życiodajne, lecznicze lub magiczne.
W przeszłości z kultem zmarłych związany był w tradycji ludowej cały Wielki Tydzień, czyli dni poprzedzające święta wielkanocne. W tym czasie nie wolno było m.in. rąbać drewna, mleć ziarna w żarnach, dzwonić dzwonami. W Wielki Piątek, zakazywano wypiekać chleb, ponieważ służące do tego piece miały być zamieszkiwane przez dusze zmarłych. Rolą wszystkich tych obrzędów było przede wszystkim zapewnienie zdrowia i pożywienia. Po mroźnych i długich zimach szczególnie brakowało tego ostatniego.
Dlaczego odwiedzamy cmentarze w święta?
Odwiedzanie cmentarzy w okresie wielkanocnym ma znacznie dłuższą historię w prawosławiu (m.in. w województwie podlaskim) i u grekokatolików (np. na Podkarpaciu). Wierni tych obrządków odwiedzają groby najbliższych tradycyjnie we wtorek po Wielkanocy, który w ten sposób jest trzecim dniem świąt. Wspominanie zmarłych jest wyrazem wiary, że tak, jak Chrystus (czego pamiątką ma być właśnie Wielkanoc) również i oni kiedyś powstaną z martwych. W tym czasie wierni przynoszą na cmentarze nie tylko znicze oraz kwiaty, ale i kolorowe pisanki, które układają na grobach. Najczęściej są one pomalowane na czerwono, czyli - jak każe tradycja - w kolorze będącym atrybutem Chrystusa zmartwychwstałego. W tym czasie mogiły są również święcone przez duchownych.
Jak napisać wspomnienie w Miejscu Pamięci na Odeszli.pl? (czytaj tutaj )
Obdarowywanie zmarłych pisankami jest też nawiązaniem do wierzeń przedchrześcijańskich, wg których jajko to symbol początku życia. W wielu wsiach na Podlasiu żywy jest zwyczaj zanoszenia pisanek na cmentarze również w pierwszą niedzielę i poniedziałek po świętach wielkanocnych. A w niektórych regionach północno-wschodniej Polski wciąż praktykowany jest zwyczaj urządzania rodzinnych uczt przy mogiłach krewnych.
