Kościół prawosławny ma bogatą liturgię pogrzebową – wyróżnia aż pięć rodzajów obrzędu pochówku: inaczej ta uroczystość wygląda w przypadku pogrzebu osób świeckich, inaczej dla kapłanów (w tym biskupów), zakonników, dzieci a jeszcze inaczej chowani są wierni zmarli w tzw. Oktawie Wielkanocnej, czyli w czasie ośmiu dni między Niedzielą Wielkanocną a Niedzielą Miłosierdzia Bożego.
Pogrzeb prawosławny – ciało zmarłego, jak ciało Chrystusa
W przypadku osób świeckich, zgodnie z tradycją prawosławną, ciało po śmierci jest omywane gąbką nawilżoną ciepłą wodą i ubierane w szaty pogrzebowe. – Czynimy tak na podobieństwo pogrzebu Chrystusa, którego ciało po zdjęciu z Krzyża było omyte i owinięte w całun – tłumaczy ks. Adam Misijuk, proboszcz parafii prawosławnej św. Jana Klimaka w Warszawie.
Podczas omywania na czole osoby zmarłej, piersiach, dłoniach, kolanach i stopach robione są znaki krzyża. Potem zmarły jest ubierany w nowe szaty: mężczyźni w bieliznę, spodnie, koszulę, marynarkę, skarpetki i buty, a kobiety w bieliznę, suknię, chustkę i buty. Na tak ubrane ciało nakładany jest savan, płat białego lnianego płótna symbolizujący szatę chrzcielną, w dłonie osoby zmarłej wkładana jest ikona z podobieństwem Jezusa Chrystusa oraz świeca woskowa, a na czole umieszcza się tzw. wienczyk – pasek papieru z nadrukowanym przedstawieniem Chrystusa, Matki Boskiej i św. Jana Chrzciciela.
Przed ułożeniem ciała w trumnie, kapłan kropi wodą święconą jej wnętrze, a później także złożone w niej ciało. – Tradycja prawosławna nakazuje, aby od momentu śmierci aż do rozpoczęcia pogrzebu, przy wszystkich opisanych wyżej czynnościach nieustannie, nawet w nocy, wznoszona była modlitwa za duszę zmarłego – wyjaśnia ks. Adam Misijuk. – Przy ciele zmarłego sprawowana jest panichida, nabożeństwo żałobne, będące odpowiednikiem łacińskiego requiem. Czytany jest też psałterz.
Pogrzeb prawosławny – Boska Liturgia i otpiewanije
Przed samym pogrzebem ciało zmarłego przenoszone jest do cerkwi, w procesji prowadzonej przez kapłana i ustawiane nogami w stronę ikonostasu. Potem kapłan sprawuje tzw. Boską Liturgię, a po niej odbywa się otpiewanije - pożegnanie zmarłego przez najbliższą rodzinę, bliskich, przyjaciół, znajomych i wszystkich przybyłych na nabożeństwo pogrzebowe.
Bardzo ważnym elementem pogrzebu jest czytana przez kapłana modlitwa o wybaczenie grzechów. Kartka z jej tekstem jest później umieszczana w trumnie na ciele zmarłego.
Po nabożeństwie, trumna jest przenoszona z cerkwi na miejsce pochówku. Podczas tej ostatniej drogi chór i kapłan wyśpiewują słowa: „Święty Boże, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny zmiłuj się nad nami".
Przed opuszczeniem trumny do grobu, kapłan kropi wodą świeconą miejsce spoczynku zmarłego i odprawia, krótką tym razem, panichidę, a na grobie zmarłego ustawiany jest krzyż nagrobny. Później rodzina zazwyczaj stawia pomnik kamienny, a jego głównym elementem jest ponownie krzyż.
Pogrzeb prawosławny – kremacja sprzeczna z nauką Kościoła
W tradycji prawosławnej do 40. dnia po śmierci, modlitwy za duszę osoby zmarłej są wznoszone codziennie podczas Boskiej Liturgii. - Szczególnie żarliwą powinna być modlitwa dziewiątego i czterdziestego dnia oraz w rocznicę śmierci – podkreśla ks. Adam Misijuk.
Istotną rzeczą jest, że Kościół prawosławny nie dopuszcza kremacji, ponieważ jest ona sprzeczna z nauką Kościoła o człowieku. Ale są wyjątki. – W sytuacjach nadzwyczajnych, na przykład gdy ciało zmarłego trzeba sprowadzić z zagranicy, zaleca się, aby wszystkie obrzędy związane z prawosławną ceremonią pogrzebu odbyły się przed kremacją – zastrzega ks. Misijuk. – Po kremacji następuje jedynie odprowadzenie urny z prochami zmarłego do miejsca spoczynku.
(Tekst powstał m.in. w oparciu o poradnik „Godność nie umiera. Jak zachowywać się na cmentarzach różnych wyznań i tradycji", wydany przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich)
