Pragniesz, aby rodzina nie pokłóciła się o twój majątek a rzeczy, które po sobie zostawisz, trafiły do tych, których rzeczywiście chcesz obdarować? Napisz testament.
Jeśli chcesz zostawić po sobie wyłącznie miłe wspomnienia i porządek zamiast rodzinnych awantur oraz bałaganu, napisz testament. Co to za dokument? Krótko pisząc – jest to rozporządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci.
Dlaczego spisanie testamentu to dobra decyzja? – Uporządkowanie losów pozostawionego majątku pozwala zmniejszyć nieporozumienia wśród spadkobierców, wskazać według własnej woli, komu chce się pozostawić składniki majątku spadkowego i jakie, skrócić czas przejęcia spadku przez dziedziczących, a także wybrać jurysdykcję w ramach, której miałoby nastąpić postępowanie spadkowe – wylicza notariusz Agnieszka Zalewska-Fowler. – Postępowanie w obcych jurysdykcjach często bywa bardziej kosztowne, a przepisy dotyczące spadków mogą się diametralnie różnić od znanych spadkodawcy i zaskoczyć spadkobierców nie zawsze na korzyść.
O czym muszę pamiętać pisząc testament?
W Polsce zasady dotyczące sporządzenia tzw. ostatniej woli regulowane są przez Kodeks cywilny. Znajdziemy je w Tytule III. („Rozporządzenia na wypadek śmierci") Księgi Czwartej („Spadki").
O czym musimy pamiętać przy spisywaniu testamentu? Po pierwsze w takim dokumencie może się znaleźć rozporządzenie tylko jednego spadkodawcy. Dla prawa testament to sprawa indywidualna, a nie wspólna. Z tego powodu również małżonkowie nie mogą spisać jednego testamentu nawet wtedy, kiedy za życia mają wspólny majątek. No i trzeba to zrobić osobiście, a nie na przykład przez przedstawiciela.
Kto może i ma prawo sporządzić testament?
Testament może sporządzić i odwołać tylko osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych: jest pełnoletnia i nie została ubezwłasnowolniona, czyli może całkowicie świadomie i odpowiedzialnie kierować swoim postępowaniem.
Trzeba nam wiedzieć, że jest kilka rodzajów testamentów. Najpopularniejszy z nich to testament własnoręczny (tzw. holograficzny). Osoba, która go sporządza, musi w całości osobiście (bez niczyjej pomocy) spisać go na papierze. Nie może zrobić tego, korzystając z maszyny do pisania lub komputera.
W testamencie spadkodawca (czyli testator) wskazuje, w jakich częściach – udziałach – spadkobiercy mają dziedziczyć jego majątek. Innymi słowy – decyduje, kto dostanie spadek i w jakim udziale.
Jak w praktyce spisać ostatnią wolę?
W dokumencie musi być przede wszystkim wskazane miejsce spisania, data i podpis. Treść może wyglądać na przykład tak:
"Ja, Tadeusz Matysiak, syn Jana i Marianny, urodzony w dniu 5.12.1933 r. w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą, oświadczam, iż powołuję do spadku po mnie:
1. mojego syna Zenona Matysiaka – w udziale jednej drugiej części,
2. moją córkę Janinę Kowalską, z domu Matysiak – w udziale jednej drugiej części.
Jednocześnie mojej przyjaciółce Krystynie Stachyrskiej, zamieszkałej w Szczecinie przy ulicy Miłej 99, zapisuję moją zabytkową maszynę do pisania marki Erika Seidel."
Co jeszcze można napisać w testamencie? - W testamencie mogą się też znaleźć zapisy i polecenia dotyczące sposobu pochówku i dbałości o miejsce pochówku, polecenie opieki nad osobami bliskimi, wyznaczenie wykonawcy testamentu, wskazanie zarządcy masy spadkowej, czy wyznaczenie zarządcy majątku małoletniego – mówi Agnieszka Zalewska-Fowler. – Można też zapisać np. kwoty dla fundacji albo na utrzymanie określonych osób, a także wskazać sposób zabezpieczenia zwierzęcia domowego przed bezdomnością. Poza tym można zapisać wskazówki dla najbliższych, jak dobrze, etycznie żyć, chociaż w Polsce zdarza się to wyjątkowo rzadko.
Brak daty nie powoduje nieważności testamentu napisanego własnoręcznie, jeżeli nie ma wątpliwości, co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu i jeśli nie ma wątpliwości – w przypadku istnienia kilku testamentów – co do tego, który dokument został napisany wcześniej, a który później (obowiązuje zawsze testament z najświeższą datą, jako najbardziej aktualna wersja woli zmarłego). – Jednakże testament nie opatrzony datą i bez wskazania miejsca jego sporządzenia może być skazany na skomplikowany proces interpretacji i dowodowy – zastrzega Agnieszka Zalewska-Fowler.
Kiedy testament jest ważny?
Pewne jest za to, że bez podpisu testament jest nieważny. Jeżeli testator nie ma możliwości spisania testamentu na papierze, bo na przykład nie pozwala mu na to stan zdrowia, może to zrobić ustnie. Testament ustny (allograficzny) jest jednak ważny po spełnieniu kilku warunków. Takie oświadczenie musi być sporządzone w obecności dwóch świadków oraz urzędnika samorządowego – np. wójta, burmistrza, starosty – albo kierownika urzędu stanu cywilnego. W obecności świadków urzędnik musi spisać wolę testatora i odczytać gotowy dokument. Jeśli dyktujący akceptuje treść, podpisuje się pod testamentem. Potem robią to urzędnik i świadkowie. Nie może zabraknąć daty sporządzenia takiego dokumentu. Jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, należy to zaznaczyć w dokumencie i podać przyczynę. Kiedy testament musi być spisany podczas podróży, rolę urzędnika, w obecności którego dokument jest sporządzany, spełnia np. kapitan statku powietrznego lub morskiego, na którym przebywa testator.
Trzecim sposobem pozostawienia swojej ostatniej woli jest spisanie dokumentu u notariusza. Wtedy ma on formę aktu notarialnego. Notariusz spisuje wolę testatora, głośno ją odczytuje i jeśli sporządzający testament zgadza się z jego treścią, podpisuje się pod nią. Wtedy podpis składa notariusz.
Uwaga! Wszystkie rodzaje testamentów – ustny, spisany własnoręcznie lub przez notariusza – mają taką samą moc.
Spadkodawca ma prawo w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Może to zrobić, sporządzając nowy testament, niszcząc poprzedni dokument (chociaż nie dzieje się tak w przypadku testamentu notarialnego) lub pozbawiając go cech, od których zależy jego ważność (np. odcinając fragmenty z datą i podpisem). Może też dokonać w nim zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.
A co jeśli spadkodawca napisał nowy testament, nie zaznaczając w nim, że odwołuje poprzedni? Wtedy ulegają odwołaniu tylko te postanowienia starego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego dokumentu.
Jeśli spadkodawca wcześniej sporządził testament u notariusza, a potem zmienił zdanie i napisał kolejny – np. własnoręczny, to w przypadku ich sprzeczności obowiązywać będzie ten z „najświeższą" datą.
Co zrobić, aby nie było wątpliwości, co do autentyczności testamentu? – Testament spisany własnoręcznie zapewnia jego autentyczność, bo w postępowaniu dowodowym potwierdza to opinia biegłego grafologa – mówi Agnieszka Zalewska-Fowler. – Wątpliwości co do autentyczności nie ma też przy zachowaniu formy aktu notarialnego.
Testament pisemny warto trzymać w bezpiecznym miejscu w domu lub u zaufanej osoby, która ujawni go w przypadku naszej śmierci. Albo u notariusza, ale powinien wiedzieć o tym ktoś zaufany z rodziny lub ktoś z potencjalnych spadkobierców.
Ile kosztuje spisanie testamentu u notariusza?
- testament: 50 zł
- testament z zapisem zwykłym, poleceniem lub pozbawieniem prawa do zachowku: 150 zł
- testament z zapisem windykacyjnym: 200 zł
- odwołanie testamentu: 30 zł
- oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku: 50 zł
- spisanie testamentu poza kancelarią notarialną w godz. 8.00 - 20.00 – dodatkowe 50 zł za godz.
- spisanie testamentu poza kancelarią notarialną między godz. 20.00 a 8.00 oraz w dni wolne od pracy – dodatkowe 100 zł za godz.
Do powyższych kwot trzeba doliczyć 23 proc. podatku VAT. Dodatkowo dolicza się należność za wypisy powyższych dokumentów, wraz z podatkiem VAT.
