Ma grubo ponad dwa wieki, imponuje zabytkowymi nagrobkami. To cmentarz parafialny w Kielcach, tak zwany "Stary". Wystarczy jednak przejść przez ulicę, by odwiedzić groby na "Nowym".
Jak w przypadku wielu nekropolii w całej Polsce, także w przypadku cmentarza przy ul. Ściegiennego 4 w Kielcach trudno precyzyjnie określić, kiedy został założony. Nie zachowały się bowiem dokumenty potwierdzające datę powstania cmentarza. Prawdopodobnie stało się między 1801 a 1805 rokiem.
Bez wątpienia jest on natomiast najstarszą nekropolią w Kielcach.
Cmentarz założono na terenie należącym niegdyś do folwarku biskupiego Psiarnia. Decyzję podjęły władze austriackie – wszystko po to, by grzebać zmarłych poza miastem. Pod koniec XVIII wieku teren folwarku biskupiego, zresztą podobnie jak inne nieruchomości biskupów krakowskich, został upaństwowiony.
Początkowo był to cmentarz wielowyznaniowy. W jednej ze starych ksiąg rachunkowych Kielc można przeczytać, że od maja 1809 do maja 1810 roku "siedmiom cieślom za ścinanie i obrabianie drzewa do nowego cmentarza Śtego Józefa – złp 42".
Fot. Paweł Małecki/Agencja Wyborcza.plPoczątkowo cmentarz zajmował 76 740 stóp kwadratowych, czyli ok. 0,64 hektara. W XIX wieku wiele razy go rozbudowywano. W 1818 r. został poszerzony w kierunku północno-wschodnim, niecałe pół wieku później – według projektu Aleksandra Dunin-Borkowskiego – pod rozbudowę przeznaczono tereny od strony południowej, a pod koniec wieku otoczono go murem od strony ulicy ks. Piotra Ściegiennego.
Obecnie cmentarz zajmuje 4 ha. Są tu groby katolików, ewangelików, prawosławnych i unitów. Cmentarz Stary podzielono na 19 kwater. Wiele grobowców ma dużą wartość historyczną.
Fot. Paweł Małecki / Agencja Wyborcza.plPierwsze trwałe nagrobki pochodzą z końca lat trzydziestych XIX wieku. Jednymi z najstarszych są nagrobki Józefy Miernickiej, Marianny Pożarskiej oraz kaplice grobowe Łąckich i Lardellich.
Fot. Jarosław Kubalski/Agencja Wyborcza.plWśród grobowców szczególnie zasługujących na uwagę są m.in.:
Fot. Paweł Małecki/Agencja Wyborcza.plZe współcześnie zmarłych znajdziemy tu m.in. grób świetnego pisarza Jerzego Pilcha (zm. 2020).
Pisanie wspomnień o bliskich zmarłych to niełatwe zadanie. Podpowiadamy, jak to zrobić.
W 1980 roku wojewódzki konserwator zabytków uznał ten cmentarz za zabytek. W strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej znalazły się kwatery parzyste od nr 4 do 14. Ochroną objęty został układ przestrzenny, drzewostan oraz nagrobki i kaplice postawione do 1939 roku na terenie całej nekropolii.
Warto podkreślić, że cmentarz parafialny "Stary" ściśle łączy się z innymi, mniejszymi nekropoliami. W latach trzydziestych XIX wieku założono odrębny cmentarz ewangelicki (teraz komunalny), potem cmentarz prawosławny (przy jego części w 1919 r. chowano żołnierzy poległych w wojnie polsko-bolszewickiej), jest także cmentarz partyzantów i ofiar II wojny światowej.
Wychodząc bramą główną z cmentarza "Starego", wystarczy przejść przez ulicę Ściegiennego, cały czas iść prosto ok. 100-150 metrów, by stanąć przed bramami innego cmentarza parafialnego, tzw. "Nowego". On także jest administrowany przez parafię katedralną Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kielcach. Podobnie zresztą jak trzecia nekropolia w stolicy województwa świętokrzyskiego, cmentarz przy ul. Zagnańskiej, tzw. "Piaski".
Cmentarz "Nowy" położony jest przy ul. Spokojnej 4. Wbrew nazwie nekropolia ta wcale nie jest taka nowa. Wprawdzie jej historia jest krótsza od "Starego" o blisko 90 lat, to jednak powstała już w 1890 roku.
Fot. Wojtek Habdas/Agencja Wyborcza.plWażnym momentem w historii tej nekropolii była połowa XX wieku. – To wtedy dokupiono kolejny teren i cmentarz powiększył się mniej więcej o 30 procent powierzchni. Chodzi o część od strony brukowanej alejki od ulicy Langiewicza – mówi Jan Wzorek, kierownik katedralnych nekropolii w Kielcach.
Mimo że cmentarz "Nowy" jest znacznie młodszy od "Starego", to jednak na tej pierwszej nekropolii spoczywa dużo więcej zmarłych. – Jakieś 55 tysięcy, przy około 35 tysiącach na "Starym" – informuje Jan Wzorek.
Na zachodnim murze cmentarza "Nowego" 5 września 2009 roku, w 70. rocznicę wydarzeń, odsłonięto tablicę "Pamięci cywilów i żołnierzy bezimiennych ofiar niemieckich bombardowań Kielc 4 i 5 września 1939 roku pochowanych w nieoznaczonej wspólnej mogile na Cmentarzu Nowym".
MICHAŁ WALCZAKPoniżej, na parkingu przy ul. Ściegiennego, pomiędzy cmentarzami "Starym" i "Nowym" stoi pomnik Homo Homini, pierwszy w Europie monument upamiętniający tragiczne wydarzenia z Nowego Jorku z 11 września 2001 roku. Odsłonięto go w piątą rocznicę ataku terrorystycznego na World Trade Center.
Piotr Rozpara