Wyjątkowe miejsce z milionem pochowanych. Cmentarz Powązkowski

Nekropolia pomiędzy dzisiejszymi ulicami Okopową, Powązkowską, Tatarską oraz Jana Ostroroga na Woli została założona 4 listopada 1790 roku.

Pomysł króla Stanisława Augusta

"Za wałami miejskimi Warszawy, we wsi Powązki (wcześniej Mostki) założony został cmentarz, na który ziemię podarował stolnik warszawski Melchior Szymanowski herbu Korwin. Wydzielona przez niego działka sąsiadowała z parkiem należącym do Izabeli i Adama Czartoryskich" – pisał w portalu Wyborcza.pl Warszawa Tomasz Urzykowski.

Początkowo cmentarz zajmował powierzchnię 2,6 ha. Poświęcił go półtora roku po założeniu król Stanisław August – stało się dokładnie 20 maja 1792 roku. Król Stanisław August był zresztą pomysłodawcą powstania tej nekropolii.

Kilka miesięcy po poświęceniu, jeszcze w 1792 r., ukończono budowę kościoła św. Karola Boromeusza. Zaprojektowaną przez Dominika Merliniego świątynię ufundowało duchowieństwo warszawskie.

Cmentarz systematycznie poszerzany

Minęły dokładnie cztery dekady od poświęcenia i teren cmentarza po raz pierwszy został poszerzony. Grunty na ten cel przekazała osoba z rodziny Korwin-Szymanowskich. Osiem lat później, w 1820 r., dołączono kolejne grunty, a w 1830 r. – następne. W 1875 r. zniwelowano wał Lubomirskiego. Następnie przeprowadzono w tym miejscu ulicę Okopową i w 1887 r. cmentarz włączono w granice administracyjne Warszawy.

Druga Wojna Światowa nie oszczędziła Cmentarza Powązkowskiego. Zrujnowanych zostało około 20 proc. nagrobków. Dewastacji uległ kościół, a archiwum cmentarza w czasie Powstania Warszawskiego zostało spalone. Wiele grobowców stało się w tym okresie schronami i arsenałami broni. A sam teren cmentarza był miejscem wielu akcji zbrojnych, między innymi akcji »Pawiak« w 1944 roku, w której cmentarz stał się drogą ucieczki dla więźniów Pawiaka

– czytamy na stronie internetowej nekropolii (cmentarz.stare-powazki.pl).

Jak założyć Miejsce Pamięci w serwisie Odeszli.pl? (instrukcja tutaj )

Spoczywają tu wybitne osobistości

Dziś cmentarz Powązkowski mieści się na terenie o powierzchni aż 43 hektarów. To miejsce spoczynku ponad miliona osób. Wśród nich są wybitne osobistości świata polityki, kultury, nauki, sportu i wielu innych dziedzin. Spoczywają tu m.in. Stanisław Moniuszko, Władysław Reymont, Leopold Staff, Czesław Niemen, Witold Lutosławski, Zbigniew Herbert, Krzysztof Kieślowski, Gustaw Holoubek, rodzice Fryderyka Chopina, Jan Nowak-Jeziorański, Irena Szewińska, Kazimierz Deyna czy Irena Sendlerowa.

Fot. Sławomir Kamiński / Agencja Wyborcza.pl

Fot. Franciszek Mazur / Agencja Wyborcza.pl

W latach 2009-2019 na cmentarzu Powązkowskim trwała inwentaryzacja. Po jej zakończeniu wyliczono, że na nekropolii znajduje się ok. 70 tys. nagrobków.

Fot. Dawid Żuchowicz / Agencja Wyborcza.pl

Nowoczesna technologia na cmentarzu Powązkowskim

Cmentarzem Powązkowskim opiekuje się, reprezentująca jego zarząd, Kuria Metropolitalna Warszawska. Opiekunem społecznym jest natomiast Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami im. Jerzego Waldorffa.

Dziś Cmentarz Powązkowski jest głównie zabytkiem, pamiątką historyczną i jedną z warszawskich atrakcji turystycznych, bardzo licznie odwiedzanych przez turystów

– podkreśla strona internetowa nekropolii.

Fot. Dawid Żuchowicz / Agencja Wyborcza.pl

Od października 2021 roku zwiedzanie cmentarza Powązkowskiego ułatwia technika XXI wieku. Bezpłatna aplikacja "Stare Powązki" to nie tylko pomoc przy odnalezieniu konkretnego grobu, ale także możliwość spaceru tematycznego, a nawet przeprowadzenia zajęć edukacyjnych w tym wyjątkowym miejscu. Przez aplikację możemy wziąć udział w słynnej od lat kweście na ratowanie zabytkowych pomników i kaplic.

Aplikację "Stare Powązki" można pobrać z Google Play, jest też dostępna w App Store. Wykonana została na platformach Android i iOS, posiada też nakładkę tyfloinformatyczną dla osób z dysfunkcją wzroku.

– Aplikacja ma służyć każdemu, kto przekracza bramę Starych Powązek – mówił w rozmowie z Tomaszem Urzykowskim ks. Jacek Laskowski, proboszcz parafii św. Karola Boromeusza w Warszawie i dyrektor cmentarza Stare Powązki.

Piotr Rozpara