"Tak sobie żyli ci panowie z prasy! Marian Dąbrowski, wydawca i naczelny redaktor Kurierka Krakowskiego" - oczerniały go gadzinówki. Kim był największy magnat prasowy Polski międzywojennej, założyciel "Ilustrowanego Kuryera Codziennego" i jak to się stało, że odszedł w zapomnieniu?
Marian Dąbrowski urodził się 27 września 1878 roku w Mielcu jako syn Franciszka i Apolonii. Ukończył Gimnazjum w Mielcu. Następnie prawdopodobnie studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pochodził z niezamożnej rodziny, dlatego podczas nauki musiał pracować, aby się utrzymać. Pasjonował go sport - prowadził dział sportowy w krakowskim „Przeglądzie Gimnastycznym". To wtedy zaczął fascynować się dziennikarstwem. Później podejmował współpracę z różnymi gazetami. Jego żoną była Michalina Dobijówna, która przez czasy czas wspierała aspirującego na redaktora męża.
Narodowe Archiwum CyfroweDąbrowski pokochał świat prasy. Chciał przejmować istniejące pisma, ale ostatecznie z tego zrezygnował i podjął bardzo odważną decyzję – jesienią 1910 roku postanowił założyć nową gazetę – „Ilustrowany Kuryer Codzienny." Istnieje kilka hipotez na temat zgromadzenia funduszy, które były niezbędne do rozwinięcia biznesu. Spekuluje się, że sprzedał drewniane trybuny, pobrał pieniądze po wycofaniu się ze Spółki Wydawniczej „Postęp" oraz wykorzystał środki brata i grupy Żydów, z którymi współpracował, gdy wynajmował obiekty na krakowskich Błoniach.
Pierwszy numer gazety ukazał się 17 grudnia 1910 roku. Miał 16 stron. W tamtych czasach była to imponująca liczba. Nakład wynosił 20 tysięcy egzemplarzy. Redakcja znajdowała się najpierw w Pałacu Spiskim na krakowskim Rynku. Początki były trudne, zatrudniano 10 osób, pracowano po 12 godzin.
„Ilustrowany Kuryer Codzienny" podbił rynek prasowy. Co przyczyniło się do sukcesu gazety? Była nowoczesna, dynamiczna, sensacyjna. Oprócz tego sprawny kolportaż – działano szybko, wyprzedzano wszystkie inne wydawane wówczas periodyki. Gazetę rozwożono za pomocą wozów, a także pociągów. Rewolucję stanowiły także ilustracje, których w gazecie nie brakowało. Na łamach czasopisma umieszczano wiele informacji wywołujących sensację – tragedie, plotki, wypadki. Na pierwszej stronie zawsze znajdowała się grafika nawiązująca do jakiejś sensacyjnej treści. Tematy poważne przedstawiano luźniej niż w innych czasopismach. Stawiano też na reklamę.
Narodowe Archiwum Cyfrowe„Ilustrowany Kuryer Codzienny" wyróżniał się układem graficznym. Nie był monotonny, pozbawiony ozdób, a wręcz chaotyczny poprzez różne układy rubryk, treści i reklam. Prowadzono konkursy, pokazywano życie redakcji. Miał to być periodyk dostępny dla każdego. Dąbrowski wyczuwał nastroje panujące w społeczeństwie i wykorzystywał to, dobierając odpowiednie treści. Gazetę można było kupić w wielu różnych miejscach – na ulicach, dworcach, w kawiarniach i hotelach. Czytali ją obywatele, obywatelki, urzędniczki, robotnicy, żołnierze, gospodynie, gwiazdy… był to prawdziwy hit prasowy.
Narodowe Archiwum CyfroweMarian Dąbrowski starał się, aby gazeta była apolityczna, a jeśli już chciał przychylić się do jakiejś opcji, robił to delikatnie. Na pierwszym miejscu stawiał dobro „Kuryera", więc często dostosowywał się do panującej sytuacji politycznej.
Po I wojnie światowej „Ilustrowany Kuryer Codzienny" stał się dominującą gazetą w odrodzonej Polsce. Trafiał do kiosków w całym kraju. Do wybuchu II wojny światowej był jedynym w kraju ogólnopolskim dziennikiem. W szczytowym momencie Dąbrowski zatrudniał 1400 osób, a nakład wynosił nawet i 200 tysięcy egzemplarzy.
Redaktor naczelny angażował się w wiele inicjatyw. Dzięki staraniom Dąbrowskiego założono Teatr Bagatela, który otwarto 27 października 1919 roku. Był pierwszym dyrektorem teatru, wspierał finansowo wiele działań – np. budowę Gmachu Głównego Muzeum Narodowego czy prace archeologiczne na Kopcu Kraka.
Narodowe Archiwum CyfroweDąbrowski stworzył koncern prasowy. W 1927 roku na siedzibę wybrał okazały budynek na styku ulic Wielopole i Starowiślnej w Krakowie - nazywany "Pałacem Prasy". Była to prestiżowa lokalizacja, a samo miejsce nowoczesne i majestatyczne. To tylko podkreślało dominację „Kuryera". W 1932 roku wartość koncernu szacowano na kwotę około 1,5 miliona dolarów.
Dąbrowski nie wierzył w to, że w 1939 roku dojdzie do II wojny światowej. I to przyczyniło się do upadku prasowego magnata. W sierpniu wyjechał z Polski. Odnośnie przyczyn wyjazdu magnata funkcjonuje wiele teorii – pojechał na urlop i tam zaskoczyła go wojna, próbował dostać się do Nowego Jorku na światową wystawę i odwołano mu rejs, a może wyjazd związany był z zakupem nowego sprzętu? Niestety, nie wiadomo. Nie zabezpieczył więc koncernu, nie utworzył rezerwowej drukarni i redakcji. IKC został bez szefa, odcięty od funduszy i ograniczony przez sytuację publiczną. To był koniec „Kuryera."
Marian Dąbrowski zmarł w zapomnieniu w Miami 27 września 1958 roku, w swoje 80. urodziny. Parę lat później, w 1991 roku, ciała Mariana i Michaliny Dąbrowskich zostały sprowadzone do Polski i złożone na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Dąbrowski pozostaje postacią tajemniczą – wiele momentów w jego życiorysie jest niejasnych – ale i fascynującą – był przecież bezsprzecznie królem prasy.
27 września 2023 roku, w rocznicę urodzin i śmierci Mariana Dąbrowskiego, w Krakowie obchodzono "Dzień Mariana Dąbrowskiego". Odsłonięto wówczas tablicę pamiątkową pod Pałacem Prasy.
Dąbrowski był osobą z pasją, która swoje umiejętności oraz zainteresowania przekuła w sukces. Stał się magnatem prasowym swoich czasów, był człowiekiem znanym, szanowanym i inspirującym, którym pozostaje i dziś.
Midura Tatiana, członkini Stowarzyszenia Twoje Korzenie w Polsce
Źródła:
Strona internetowa GeekWeek, geekweek.interia.pl
Strona internetowa Encyklopedia Teatru, encyklopediateatru.pl
Strona internetowa Kraków HERITAGE, krakowheritage.com
Strona internetowa Narodowego Archiwum Cyfrowego na szukajwarchiwach, szukajwarchiwach.gov.pl,
Strona internetowa Podkarpacka Historia, podkarpackahistoria.pl
* * *
Na stronie szukajwarchiwach.gov.pl znajduje się zespół „Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny – Archiwum Ilustracji", w którym znajduje się wiele fotografii wykonanych przez osoby powiązane z „Kuryerem."- https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zespol/-/zespol/55702