Na naszych cmentarzach spotykamy nagrobki wykonane z różnych materiałów. Każdy wymaga innej pielęgnacji. Sprawdź, jak skutecznie i bezpiecznie je czyścić, by nie uszkodzić powierzchni i przedłużyć ich trwałość.
Porządki na grobie najlepiej zacząć od wyrzucenia wypalonych zniczy i zwiędłych kwiatów czy wieńców. Kolejny krok to zamiecenie płyty nagrobnej i pomnika zmiotką o miękkim włosiu. Tak pozbędziemy się kurzu, suchych liści, gałązek i innych zanieczyszczeń. Mycie nagrobka i płyty nagrobnej nie zawsze jest konieczne, przy regularnym porządkowaniu to może wystarczyć. Jakich środków możemy użyć, jeśli jednak konieczne okaże się mycie? Wszystko zależy od materiału, z jakiego został wykonany nagrobek.
Fot. ShutterstockWarto podkreślić, że październik to nie jest najlepsza pora na gruntowne porządki na grobach.
"Większość z nas podejmuje czyszczenie pomników raz do roku, kiedy zbliża się uroczystość Wszystkich Świętych. Może to jednak okazać się niewystarczające. Aby zapobiec uciążliwym zanieczyszczeniom, o nagrobki należy dbać regularnie. Gdy jednak brakuje nam czasu i pozostaje nam jedynie czyszczenie raz w roku, najlepiej zająć się tym wiosną. Nagrobki wyczyszczone jesienią w zimę znów narażone będą na chłód i wilgoć i pozostaną brudne przez cały rok" – czytamy na stronie kamieniarze.info.
Granit to materiał, z którego w Polsce robi się najwięcej nagrobków. Jego zalety to wytrzymałość oraz odporność na ścieranie i działanie niekorzystnych czynników atmosferycznych, takich jak deszcz, mróz czy śnieg.
Nagrobek z granitu najlepiej umyć ciepłą wodą, używając miękkiej ściereczki lub gąbki. Gdy takie mycie okaże się niewystarczające, możemy sięgnąć po gotowe preparaty. Jak mówią kamieniarze, ważne jest, aby unikać środków kwaśnych lub zasadowych, ponieważ mogą one reagować z minerałami zawartymi w granicie, co doprowadzi do utraty połysku lub nawet uszkodzenia kamienia. Po myciu z użyciem środków chemicznych nagrobek i płytę musimy dokładnie spłukać czystą wodą, a potem wypolerować miękką gąbką lub szmatką.
Po czyszczeniu kamieniarze zalecają nałożenie na powierzchnię granitu specjalnego środka do kamienia, który tworzy niewidzialną powłokę chroniącą przed wodą i zanieczyszczeniami. To zapobiega wnikaniu wilgoci i wydłuża żywot nagrobka.
Jeśli powierzchnia nagrobka wykonanego z granitu straciła blask lub pojawiły się na niej rysy, warto skorzystać z usług specjalistów, którzy go wypolerują. Zabieg taki można wykonywać raz na kilka lat, w zależności od stanu kamienia.
Marmur rzadko pojawia się na polskich cmentarzach. To materiał kosztowny, wymagający starannej pielęgnacji i mało odporny na warunki pogodowe panujące w naszym kraju. Do umycia marmuru najlepiej użyć ciepłej wody i miękkiej ściereczki. Unikajmy natomiast środków chemicznych zawierających kwasy oraz wybielacze, bo mogą pozostać po nich trudne do usunięcia plamy. Zaszkodzić może nawet woda z cytryną – ostrzegają kamieniarze.
Lastryko przez lata było w Polsce najpopularniejszym materiałem wykorzystywanym do budowy nagrobków, głównie ze względu na swoją przystępną cenę. Choć trwałe i odporne na zarysowania – bardziej niż granit czy marmur – ma jedną istotną wadę: jego porowata struktura sprawia, że łatwo chłonie wilgoć i szybko pokrywa się pleśnią, mchem oraz brudem. Do czyszczenia lekko zabrudzonego pomnika wystarczy ciepła woda z dodatkiem płynu do naczyń i szczotka z twardszym włosiem. Po umyciu, dokładnym spłukaniu i osuszeniu można zabezpieczyć powierzchnię – nanieść odrobinę oleju roślinnego lub delikatnie ją nawoskować – pomoże to uszczelnić pory i ochronić płytę przed wilgocią oraz zabrudzeniami.
Piaskowiec to najpopularniejszy kamień na świecie, dlatego używa się go też do produkcji pomników, płyt nagrobnych i elementów ozdobnych, takich jak wazony i donice. To materiał bardzo trwały – jak mówią kamieniarze, by się o tym przekonać, wystarczy przejść się po starych cmentarzach, takich jak Rakowicki czy Powązkowski.
Ale piaskowiec ma też wady. Kamień ten ma strukturę bardzo łatwo wchłaniającą brud, nie jest łatwy w utrzymaniu. Wykonane z tego materiału elementy najlepiej myć ciepłą wodą (ewentualnie ciepłą wodą z dodatkiem mydła lub delikatnego płynu do mycia naczyń), używając miękkiej szczoteczki lub gąbki, aby nie porysować delikatnej powierzchni piaskowca. Ważny jest wybór dnia, w którym planujemy porządki, najlepiej, żeby było jak najcieplej i świeciło słońce. Wtedy będziemy mieć pewność, że kamień po myciu szybko wyschnie.
Także w przypadku materiałów innych niż granit kamieniarze polecają zastosowanie środków konserwujących, które chronią powierzchnię nagrobka przed działaniem czynników atmosferycznych, takich jak wilgoć, promieniowanie UV czy smog. Konserwacja pomaga zachować kolor i teksturę kamienia.
Coraz bardziej popularne są w Polsce relatywnie tanie nagrobki z kompozytu. To trwały materiał, wyjątkowo odporny na różne czynniki atmosferyczne. Nie blaknie pod wpływem słońca, jest odporny na pęknięcia, nie podlega korozji. Jest także łatwy w utrzymaniu w czystości, najczęściej wystarczy miękka szmatka i woda z dodatkiem np. mydła w płynie.
Jeśli używamy preparatu chemicznego, zamiast domowych sposobów jak woda z mydłem czy płynem do mycia naczyń, dobrze jest przetestować najpierw jego działanie na mało widocznej części pomnika.
Czasami trafiają się trudne do usunięcia plamy, które wymagają więcej wysiłku i uwagi. To np. plamy rozlanego wosku – poradzi sobie z nimi gorąca woda. Trzeba polać nią plamę, a następnie delikatnie usunąć resztki wosku skrobaczką. Można też użyć specjalnych odplamiaczy przeznaczonych do kamienia. Należy nałożyć środek na plamę, a następnie zgodnie z instrukcją dać mu czas na działanie, po czym delikatnie spłukać czystą wodą.
By zapobiec powstawaniu takich zabrudzeń, warto na płycie nagrobnej ustawić specjalne podstawki pod znicze – dopasowane do stylu nagrobka – wykonane z metalu, szkła, ceramiki lub kamienia.
Niezależnie od rodzaju kamienia, z jakiego wykonany został nagrobek, należy także zwrócić uwagę na stan napisów. Wraz z upływem czasu litery blakną i tracą czytelność. Najlepiej zdecydować się wtedy na renowację wykonaną przez fachowca.
Warto zadbać również o metalowe elementy nagrobka, ponieważ z czasem mogą zacząć rdzewieć. Na rynku dostępne są specjalne preparaty antykorozyjne, a dodatkową ochronę zapewnią także odpowiednie farby lub impregnaty.
Lakierowanie chroni natomiast drewniane elementy. Najlepiej przed lakierowaniem pokryć je bezbarwnym impregnatem.
Zdarza się, że podczas porządkowania grobu odnajdujemy uszkodzenia. W przypadku nowszych nagrobków warto wtedy sprawdzić, na jaki okres kamieniarz wystawił gwarancję. Zdarza się, że gwarancja jest wystawiana na 5, a nawet na 10 lat.
Ewa Furtak