Co łączy kasztanowiec biały w Ogrodzie Saskim, Dąb Węgierski Doktora Korczaka przy Jaktorowskiej i leszczynę na dziedzińcu Ministerstwa Finansów? Wszystkie pamiętają przedwojenną stolicę, lata okupacji i ciężkie walki z okresu Powstania Warszawskiego.
To właśnie drzewa są jedną z warstw powstańczej mapy Warszawy, która powstaje w ramach projektu Muzeum Powstanie Warszawskiego „Korzenie miasta".
Muzeum Powstania WarszawskiegoTę warstwę zaproponowali sami Powstańcy, bo to właśnie liczne drzewa, które rosną do dziś w stolicy, były również świadkami wojennych wydarzeń.
1 sierpnia 1944 roku cała niemiecka dzielnica rządowa wokół pl. Piłsudskiego została odcięta przez powstańcze oddziały, ale powstańcy nigdy nie zdobyli Ogrodu Saskiego. Niemieckiej odsieczy towarzyszyły masowe mordy na polskiej ludności, które przeszły do historii jako Rzeź Woli. Pałac Saski wraz z pl. Piłsudskiego pozostał w rękach Niemców do końca Powstania. W ówczesnej pierwszej linii drzew od dzisiejszego Placu Piłsudskiego stał potężny dziś kasztanowiec biały. To tam pod koniec grudnia 1944 roku nastąpił smutny epilog Powstania - Niemcy wysadzili w powietrze Pałac Saski, a także pomnik księcia Józefa Poniatowskiego oraz pobliski pałac Brühla.
Muzeum Powstania WarszawskiegoDąb był świadkiem masowych mordów ludności cywilnej zarządzonych przez Hitlera kilka dni po wybuchu Powstania. Mieszkańcy Woli zabijani byli we własnych domach i na ulicach.
Leszczyna turecka, dziedziniec Ministerstwa Finansów
Obszar ul. Traugutta był polem walk przez ponad połowę Powstania. 23 sierpnia Powstańcy przeprowadzili skuteczny atak m.in. na Kościół Św. Krzyża, z którego wieży snajperzy ostrzeliwał okolicę. 8 września Niemcy zajęli wypalone budynki na tym terenie. Pośród nich zachowało się kilka drzew.
Do dziś na tyłach Pałacu Zamoyskich znajduje się ogród na skarpie wiślanej. Na ul. Foksal, która wtedy nazywała się Piereckiego, znajdowały się szpitale powstańcze, które Niemcy ostrzeliwali potem z moździerzy pociskami z zapalającymi się chemikaliami. Ranni przebywający w szpitalach palili się żywcem.
Te trzy i wiele innych warszawskich drzew to tylko jedna z kilku możliwych warstw powstańczej mapy Warszawy tworzonej w ramach „Korzeni miasta". Kolejne to również budynki, warszawskie tramwaje oraz powstańcze barykady, które także były świadkami wojennych historii.
Muzeum Powstania WarszawskiegoNa czym polega projekt? „Korzenie miasta" zainicjowane zostały w 2021 roku. Muzeum Powstania Warszawskiego upubliczniło wówczas zbiór niepublikowanych wcześniej zdjęć lotniczych Warszawy wykonanych przez Niemców w czasie II wojny światowej. Ponad 2000 unikatowych fotografii pochodzi z amerykańskich i brytyjskich archiwów.
Zdjęcia prezentowane na stronie projektu pokazują Warszawę, jakiej już nie ma: sprzed Powstania Warszawskiego, z okresu walk i doszczętnie zburzoną stolicę po zakończeniu starć.
Oprócz zdjęć w ramach projektu udostępniono również cyfrowe narzędzia umożliwiające opracowywanie i wspólne odsłanianie nowych warstw mapy powstańczej stolicy.
We współpracy ze studiem kreatywnym Science Now Muzeum zainicjowało projekt „badań społecznościowych" łączący bazę zdjęć z zaawansowanym systemem informacji geograficznej. Umożliwia on poszukiwanie i dokumentowanie miejsc na współczesnej mapie Warszawy mających przedwojenną lub powstańczą przeszłość.
W tych fotografiach ukryte jest wielkie bogactwo informacji oraz wielki ładunek emocji
- podkreśla Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego.
- To ostatnie spojrzenie na Warszawę, która przestała istnieć. Zapraszamy wszystkich, którzy interesują się historią Warszawy, do tworzenia kolejnych warstw tej fotograficznej mapy i wspólnego opracowywania tych wyjątkowych materiałów – zachęca.
Stronę projektu znajdziesz TUTAJ. Z kolei strona platformy do badań - TUTAJ.
Tekst powstał na podstawie materiałów udostępnionych przez Muzeum Powstania Warszawskiego.