Wstecz

Cmentarz Srebrzysko w Gdańsku - nekropolia szczególna nie tylko na Pomorzu

Na malowniczym, niemal górzystym terenie, w sąsiedztwie Jaśkowego Lasu, Gaju Gutenberga i Strzyskiej Góry w Gdańsku, rozciąga się Cmentarz Centralny "Srebrzysko". W 2024 roku nekropolia skończy 100 lat.

Cmentarz na Srebrzysku w Gdańsku.
Fot. Renata Dąbrowska / Agencja Wyborcza.pl

Powiązane artykuły

Historia tej nekropolii sięga Międzywojnia, roku 1924, kiedy to został otwarty jako cmentarz miejski (wówczas Central Friedhof). Powstał na porośniętych lasami zboczach doliny Potoku Strzyży, dlatego najstarsza część nekropolii ma niezwykły, tarasowy układ nagrobków.

Na Srebrzysku jest bardzo dużo zieleni. Wzdłuż głównej alei rosną m.in. brzozy, sosny i świerki.

Zarządcą Srebrzyska i innych cmentarzy komunalnych jest Gdański Zarząd Dróg i Zieleni. - Na terenie Gdańska znajduje się dziewięć cmentarzy komunalnych o łącznej powierzchni 97,38 ha - mówi Magdalena Kijan, rzecznika prasowa GZDIZ. - Największy z nich - Cmentarz Łostowicki - zajmuje powierzchnię 50 tys. ha. Drugi co do wielkości jest Cmentarz Centralny "Srebrzysto". Według stanu wpisów do ksiąg cmentarnych liczba zmarłych pochowanych obecnie na gdańskich cmentarzach komunalnych wynosi ok. 239 tys. osób w blisko 127 tys. grobów. Cmentarzem otwartym do bieżącego chowania zmarłych jest Cmentarz Łostowicki. Pozostałe osiem cmentarzy komunalnych jest zamkniętych. Pochówki, które się na nich odbywają, to dochowania do grobów już istniejących bądź do kolumbariów. 

Cmentarz Srebrzysko - prawie 28 hektarów, ponad 70 tysięcy pochowanych

Główna aleja na Srebrzysku (i układ całego cmentarza) została wytyczona dwa lata przed wybuchem II wojny światowej. Dziś Srebrzysko ma 27,91 ha powierzchni i jest podzielone na rejony. Pochowano tu ponad 70 tys. osób. Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z lat 20. XX w., ale przez pierwszych 15 lat odbyło się tu niewiele pochówków. Po wybuchu II wojny światowej jako pierwsi spoczęli tu żołnierze Wehrmachtu, którzy zginęli 1 września 1939 r. w czasie szturmu na Polską Składnicę Tranzytową na Westerplatte.

W czasie wojny cmentarz rozbudowywali jeńcy wojenni, m.in. z Francji, z pobliskiego obozu. 

Po 1945 r. niemieckie groby zlikwidowano i założono liczącą kilkadziesiąt kwater Aleję Zasłużonych, w której spoczął m.in. pierwszy polski prezydent Gdańska Franciszek Kotus-Jankowski. Pochowani są tu również Stanisław Sołdek, członkowie PPS i PPR oraz kombatanci wojny domowej w Hiszpanii.

Jak założyć Miejsce Pamięci w serwisie Odeszli.pl? (instrukcja tutaj )

W 1997 r., gdy przez Polskę przetoczyła się powódź tysiąclecia, nad Srebrzyskiem przeszła trąba powietrzna, niszcząc przede wszystkim Aleję Zasłużonych, ale też wiele innych grobów. 

Cmentarz Srebrzysko - tu spoczywają zasłużeni gdańszczanie

Na Srebrzysku spoczywają żołnierze Ludowego Wojska Polskiego, którzy polegli w 1945 r. w walkach o Gdańsk. Spoczęli w zbiorowej mogile. Łatwo ją znaleźć, znajduje się 150 m od zwężenia głównej alei. Powstała w 1970 r., po ekshumacji 58 żołnierzy, pochowanych w grobach na Cmentarzu Najświętszej Marii Panny. Dawni pracownicy Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej opowiadali, że pochówków żołnierzy dokonywano od 1945 r. na starych cmentarzach przy Wielkiej Alei Lipowej.

Żołnierzy Wojska Polskiego upamiętnia czarna granitowa płyta (wcześniej była to płyta z piaskowca). 

Na Cmentarzu Centralnym "Srebrzysko" spoczywa m.in. zmarły w 1995 r. na skutek zapalenia płuc Dariusz Kobzdej, działacz opozycyjny, więzień polityczny, lekarz (rejon I, taras I, grób 25). Miał 41 lat. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce oraz za osiągnięcia w pracy zawodowej.

Jego grób to rozłupany przez środek głaz. Jeden z najciekawszych pomników na Srebrzysku. 

Jak napisać wspomnienie w Miejscu Pamięci na Odeszli.pl? (czytaj tutaj )

Na Srebrzysku została też pochowana młoda skrzypaczka, Aleksandra Januszajtis, córka Andrzeja Januszajtisa i pianistki Ewy Terleckiej-Januszajtis. Miała zaledwie 24 lata, gdy zginęła tragicznie na tatrzańskim szlaku uderzona głazem. Była koncertmistrzynią m.in. orkiestry uniwersytetu w Bostonie. 

Srebrzysko - centralny cmentarz Gdańska

W 2018 roku, z inicjatywy Klubu Wysokogórskiego odsłonięto na Srebrzysku symboliczny nagrobek pamięci 10 alpinistów z Trójmiasta, którzy pozostali w górach na zawsze. Nagrobek ma kształt góry o trzech szczytach. Umieszczone są na nim tabliczki z imionami i nazwiskami wspinaczy.

To tu spoczywają ofiary katastrofy smoleńskiej z 10 kwietnia 2010 r. z Trójmiasta: Anna Walentynowicz, Arkadiusz Rybicki oraz Leszek Solski. Na Srebrzysku odbywały się protesty przeciwko ekshumacji ciał. 

Tuż obok Cmentarza Centralnego "Srebrzysko", po jego północno-zachodniej stronie, przy ul. Srebrniki, znajdują się działające już od niemal 20 lat (powstałe w 2003 r.) krematorium i kolumbarium. Krematorium ma dwie sale ceremonialne dla różnych wyznań oraz możliwość pochówków morskich.