Michał Głowiński
Wspomnienie
„Ze smutkiem informujemy, że 29 września zmarł profesor Michał Głowiński, historyk i teoretyk literatury, badacz języka czasów PRL (m.in. Nowomowa po polsku, Peereliada. Komentarze do słów). Prof. Michał Głowiński był członkiem Polskiej Akademii Nauk, Polskiej Akademii Umiejętności, członkiem honorowym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” – napisało na swym profilu w Facebooku Towarzystwo Naukowe Warszawskie. Profesor Michał Głowiński urodził się 4 listopada 1934 roku w Warszawie. Podczas II wojny światowej trafił do getta w Pruszkowie, a następnie do getta w Warszawie. Przeżył dzięki pomocy zespołu Ireny Sendlerowej. Ratunku udzieliły siostry służebniczki w zakładzie opiekuńczym w Turkowicach. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Był to rok 1955. Rok wcześniej zadebiutował recenzją o Manfredzie Adolfa Rudnickiego w „Życiu Literackim”. Po studiach rozpoczął stypendium w Katedrze Teorii Literatury UW. „W PRL wydał sześć książek. Zajmował się zarówno poetyką Tuwima, młodopolską powieścią, jak i teorią narracji czy sposobami odbioru dzieł literackich (i nie tylko), które nazwał >stylami odbioru<. Wielkim wydarzeniem był współredagowany przez Głowińskiego i wydany w 1976 roku >Słownik terminów literackich<, który doczekał się pięciu edycji. (...) Zasłynął na początku lat 90. książkami poświęconymi językowi czasów PRL. Wydana w 1990 roku >Nowomowa po polsku< to jedna z najważniejszych książek polskiej humanistyki XX wieku. Określenie >nowomowa< zaczerpnął od Orwella. Nowomowa - pisał - jest >jednowartościowa, pragmatyczno-rytualna, magiczna, arbitralna<. Dąży nie tylko do >zastąpienia klasycznego języka<, ale także go >na różne sposoby dewastuje<. Dewastuje tradycję, do frazesu sprowadzając język patriotyzmu czy rewolucji. >Nowomowa rozkłada więc komunikację< i >budzi reakcje polegające na nieufności do wszelkiego języka< - pisał Głowiński” – wspomina Wojciech Szot w portalu Wyborcza.pl. Tytuł naukowy profesora uzyskał w 1976 r., a dwa lata później założył Towarzystwo Kursów Naukowych. W sierpniu 1980 r. podpisał apel do władz o rozmowy ze strajkującymi robotnikami. Profesorem zwyczajnym został w 1986 roku. Cztery razy otrzymał tytuł doktora honoris causa, tyle samo razy był nominowany do Nagrody Literackiej „Nike”. Za swą twórczość otrzymał wiele nagród, m.in. polskiego PEN Clubu oraz Łódzką Nagrodę Literacką im. Juliusza Tuwima. - Przyglądam się wielu rzeczom z dystansem, ale to taki dystans pełen przygnębienia. Nie przypuszczałem, że w Polsce ukształtuje się tak silny front nacjonalistyczny - mówił profesor Michał Głowiński w ostatnim wywiadzie, który ukazał się w „Wyborczej” na początku września 2023 r. Prof. Michał Głowiński zmarł 29 września 2023 roku w Warszawie. Za nieco ponad miesiąc skończyłby 89 lat...