Eugeniusz Lokajski "Brok"

Eugeniusz Lokajski był jednym z najważniejszych fotoreporterów dokumentujących powstanie warszawskie. Przemierzając ulice Śródmieścia Północnego, rejestrował w kadrze walki i życie na ich zapleczu – budowę barykad, powstańcze śluby, pogrzeby poległych, działalność polowych kuchni i szpitali. Jego zdjęcia publikowane w książkach i prasie w znacznym stopniu ukształtowały obraz powstania w świadomości powojennych pokoleń. Urodził się w 1908 roku w rodzinie warszawskich rzemieślników. Przed wojną stał się gwiazdą sportu. W wieku 16 lat wstąpił do klubu „Warszawianka”, gdzie trenował m.in. bieganie, pływanie i piłkę nożną. Po maturze rozpoczął studia w Wyższej Szkole Handlowej, a potem w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego, gdzie w 1934 r. został asystentem – instruktorem lekkiej atletyki. Jednocześnie sam trenował i startował w zawodach, a największe sukcesy odnosił w rzucie oszczepem (mistrzostwo Polski w 1934 r., rekord Polski w 1936 r.) i pięcioboju (wicemistrzostwo świata w Budapeszcie w 1935 r.). Uczestniczył w Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie. Jego rekord Polski z 1936 roku - 73,27 m - przetrwał 17 lat. Przed wojną był czołowym oszczepnikiem na świecie. W czasie okupacji prowadził zakład fotograficzny i wykładał na tajnych kompletach, oficjalnie pracując jako nauczyciel gimnastyki w Prywatnej Szkole Powszechnej im. Mikołaja Reja. Do Armii Krajowej przystąpił w 1943 roku po śmierci swojego brata – Józefa, żołnierza AK (zmarł w wyniku ran odniesionych w starciu z niemiecką żandarmerią). Przyjął pseudonim „Brok". W powstaniu warszawskim służył w kompanii sztabowej „Koszta" jako oficer łącznikowy, a potem dowódca plutonu. Równocześnie był uprawniony „do noszenia i używania aparatu fotograficznego i filmowego". Zginął 25 września 1944 roku pod gruzami zbombardowanej przez Niemców kamienicy przy ulicy Marszałkowskiej 129. Tego dnia, wobec zbliżającej się kapitulacji powstania, został oddelegowany do Komendy Głównej AK, aby wykonać zdjęcia do fałszywych dokumentów, które miały umożliwić powstańcom opuszczenie miasta z ludnością cywilną. Na Marszałkowską szedł do sklepu fotograficznego po filmy do aparatu. Jego ciało wydobyto spod gruzów dopiero 15 maja 1945 roku. Ponad 800 jego zdjęć z ogarniętej walkami Warszawy znajduje się w zbiorach Muzeum Powstania Warszawskiego. Przekazała je siostra "Broka" Zofia Domańska.

Zdjęcie profilowe: Muzeum Powstania Warszawskiego