Włodzimierz Pawluczuk

Był wybitnym antropologiem i religioznawcą, badaczem kultury ludowej, publicystą i pisarzem. Napisał 15 książek oraz ponad 100 artykułów. Prof. Pawluczuk pochodził ze wsi Ryboły na Białostocczyźnie, zamieszkałej w większości przez mniejszość białoruską, prawosławną, z której się wywodził. Pracował jako nauczyciel akademicki m.in. na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie w Białymstoku. Z tą ostatnią uczelnią był związany od 1997 do 2011 roku (kierował m.in. Instytutem Socjologii). Rozpoczął swoją karierę naukową na Uniwersytecie Warszawskim. Studiował socjologię. Pierwszym promotorem jego rozprawy doktorskiej został Zygmunt Bauman, który w 1968 w wyniku represji politycznych został usunięty z UW i musiał opuścić kraj. Funkcję promotora przejęła Maria Ossowska. Głównymi problemami badawczymi, jakimi zajmował się prof. Pawluczuk, była "sytuacja człowieka w warunkach kryzysu kultury, czy też całkowitego jej rozpadu, jak w przypadku społeczności tradycyjnych, a także życia religijnego w perspektywie codzienności". W początkach działalności naukowej zajmował się tymi problemami na przykładzie społeczności prawosławnych wschodniej Białostocczyzny, później analizował je na przykładzie współczesnej Ukrainy. Był również autorem prac o zjawiskach kryzysu w cywilizacji Zachodu. W pracy "Potoczność i transcendencja" przedstawił koncepcję „morfologii codzienności", a zwłaszcza obecności doświadczeń transcendencji w warunkach codzienności. Ideę tę rozwinął w kolejnych swoich książkach: "Wiara a życie codzienne" i "Sposób bycia jako rodzaj wiary". Szerszą popularność przyniosły mu książki: "Wierszalin. Reportaż o końcu świata", "Wierszalin. Reportaż o końcu świata trzydzieści lat później", "Miłość ponowoczesna" czy "Oblicza Wiary". Za książkę „Judasz" otrzymał nagrodę literacką prezydenta Białegostoku im. Wiesława Kazaneckiego. Książka "Wierszalin. Reportaż o końcu świata" (Wydawnictwo Literackie; 1974 r.) wywołała gorące emocje. Warszawscy studenci założyli nawet klub miłośników proroka Ilji, o którym książka ta traktowała. Była o zagubionej na Białostocczyźnie wiosce, gdzie w latach 30. grupa religijnych odstępców od prawosławia pod wodzą proroka Ilji zamierzała wybudować nową stolicę świata. Śladem książki na Białostocczyznę przyjechał m.in. Jerzy Grotowski, twórca teatru Laboratorium. Na jej kanwie powstało kilka filmów oraz przedstawienie teatralne w reżyserii Tadeusza Słobodzianka. Profesor Pawluczuk był wieloletnim współpracownikiem białostockiego pisma literacko-artystycznego "Kartki", pracował w tygodniku Białorusinów w Polsce "Niwa". Publikował także swoje teksty w "Gazecie Wyborczej". Zmarł 21 maja 2025 roku. Miał 91 lat.

Zdjęcie profilowe: Agnieszka Sadowska/Agencja Wyborcza.pl