Franciszek Pieczka

Był jednym z najbardziej popularnych i najwyżej cenionych aktorów polskich, być może najczęściej kojarzonym z rolą Gustlika Jelenia, mocarnego ale poczciwego ładowniczego i działonowego czołgu „Rudy” z serialu telewizyjnego „Czterej pancerni i pies”. Franciszek Pieczka pochodził z Godowa, niewielkiej wsi na Górnym Śląsku. W młodości – poza nauką w szkole powszechnej i pracą na roli – był też organistą w miejscowym kościele. Po II wojnie światowej wyjechał do Warszawy studiować w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej (od 1996 roku uczelnia jest Akademią Teatralną im Aleksandra Zelwerowicza). Szkołę ukończył w 1954 roku. Po studiach został aktorem Teatru Dolnośląskiego w Jeleniej Górze (1954-1955), później grał na deskach Teatru Ludowego w Nowej Hucie (1955-1964), Starego Teatru w Krakowie (1964-1969), Teatru Dramatycznego w Warszawie (1969-1974) i – również stołecznego – Teatru Powszechnego (1974-2015). Szersza publiczność z pewnością pamięta Franciszka Pieczkę z ról filmowych i telewizyjnych. Na ekranie aktor debiutował niewielką rolą Niemca w „Pokoleniu” (1954) Andrzeja Wajdy. Później Pieczka wcielał się w pielęgniarza w „Kaloszach szczęścia” (1958) Antoniego Bohdziewicza, Odryna w „Matce Joannie od Aniołów” (1961) Jerzego Kawalerowicza, Paszeko w „Rękopisie znalezionym w Saragossie (1964) Wojciecha Hasa, „Kosę” w „Chudym i inni” (1966) Henryka Kluby, Mateusza w „Żywocie Mateusza” (1967) Witolda Leszczyńskiego. W tym też czasie od reżysera Konrada Nałęckiego dostał rolę, z którą przez długie lata był głównie kojarzony - Gustlika Jelenia, mocarnego, poczciwego ładowniczego i działonowego czołgu „Rudy” z popularnego serialu telewizyjnego „Czterej pancerni i pies” (1966-1970). W następnej dekadzie Pieczka zagrał w takich – ważnych dla kinematografii polskiej – obrazach, jak m.in. „Perła w koronie” (1971) Kazimierza Kutza, „Wesele” (1972) Wajdy, „Chłopi” (1972-1973) Jana Rybkowskiego, „Potop” (1974) Jerzego Hoffmana, „Ziemia obiecana” (1974-1975) Wajdy, „Paciorki jednego różańca” (1979) Kutza. Ważną kreacją w artystycznym dorobku Franciszka Pieczki była rola Karczmarza Taga w ekranizacji książki Juliana Stryjkowskiego „Austeria” (1983) Jerzego Kawalerowicza. W tamtym czasie Pieczka grał też w takich obrazach, jak np. „Konopielka” (1981) Leszczyńskiego, „Matka Królów” (1982) Janusza Zaorskiego, „Epitafium dla Barbary Radziwiłówny” (1982) Janusza Majewskiego, „Wierna rzeka” (1983) Tadeusza Chmielewskiego, „Siekierezada” (1985) Leszczyńskiego, „Dziewczęta z Nowolipek” (1985) Barbary Sass. W następnych latach Franciszek Pieczka grał przede wszystkim w filmach Jana Jakuba Kolskiego, jak m.in. „Pogrzeb kartofla” (1990), „Pograbek” (1992), „Jańcio Wodnik” (1993), „Szabla od komendanta” (1995), „Historia kina w Popielawach” (1998), „Serce, serduszko” (2014). Szczególną w dorobku aktora okazała się rola w „Jańciu Wodniku”. Pieczka dostał za nią nagrodę za pierwszoplanową rolę męską na 18. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku (1993), nagrodę główną na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Krajów Nadbałtyckich w Kaliningradzie (1994) i nagrodę jury za najlepszą rolę męską na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Kinowych Narodów Słowiańskich i Prawosławnych w Moskwie (1995). Franciszek Pieczka był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1974), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998), Złotym Medalem Gloria Artis - Zasłużony Kulturze (2008), Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2011) i Orderem Orła Białego (2017). W 2018 roku został bohaterem filmu dokumentalnego „Aktor Pana Boga”, wyreżyserowanego przez Mariusza Malca.

Zdjęcie profilowe: Agata Grzybowska/Agencja Wyborcza.pl