Melchior Wańkowicz

Pisarz i dziennikarz, nazywany jednym z ojców polskiego reportażu. Był też znakomitym dziennikarzem i prozaikiem. Do historii literatury przeszedł między innymi monumentalnym opisem bitwy o Monte Cassino. Pochodzący z rodziny ziemiańskiej Melchior Wańkowicz urodził się w majątku Kałużyce niedaleko Mińska na Białorusi. Po śmierci rodziców, od 1895 roku wychowywała go babka w swoim majątku niedaleko Kowna. Od 1903 roku kształcił się w Gimnazjum w Warszawie (dwa lata później szkoła została przekształcona w Liceum Ogólnokształcące im. Jana Zamoyskiego). Trzy lata później opublikował – w czasopiśmie szkolnym „Osa” – swój pierwszy utwór literacki: szaradę. Na „poważnie” zadebiutował - pod pseudonimem Jerzy Łużyc - w 1909 roku w stworzonym przez siebie czasopiśmie „Wici”. Po maturze, zdanej w 1911 roku, Melchior Wańkowicz rozpoczął studia prawnicze w Uniwersytecie Jagiellońskim. Naukę przerwał wybuch I wojny światowej, ale – już w wolnej Polsce – w 1923 roku edukację dokończył. W okresie międzywojennym Melchior Wańkowicz dorabiał, pisząc do gazet m.in. ogłoszenia-rymowanki. Współpracował m.in. z :Kurierem Warszwskim, „Kurierze Waraskim” i „Wiadomościach Literackich”. Był też doradcą Związku Cukrowników Polskich. To właśnie dla tej organizacji Melchior Wańkowicz wymyślił w 1931 roku jeden z najsłynniejszych słynne hasło: „Cukier krzepi”. Dostał za nie astronomiczną na tamte czasy kwotę 5 tys. złotych (pensja prezydencka wynosiła wtedy „zaledwie” 3 tysiące złotych). W tym czasie zaczął też pisać reportaże, m.in. z podróży po Meksyku („W kościołach Meksyku, 1927), Rosji („Opierzona rewolucja”, 1934), Prusach Wschodnich („Na tropach Smętka”, 1936). Po wybuchu II wojny światowej Wańkowicz, przez Rumunię i Europę Południową znalazł się na Zachodzie Europy. Od 1943 roku był korespondentem II Korpusu Wojska Polskiego. W 1944 roku uczestniczył w bitwie pod Monte Cassino, co opisał w trzytomowym dziele „Bitwa o Monte Cassino” (1945-47). Po wojnie na emigracji w Londynie wydał m.in. zbiór reportaży z wojny obronnej 1939 roku „Wrzesień żagwiący” (1947) i zbiór felietonów opisujących polskie środowisko emigracyjne zatytułowany „Kundlizm” (1947). Ta ostatnia książka skonfliktowała Wańkowicza z emigracją – w 1949 roku pisarz wyjechał z Anglii do USA. Tam w 1950 roku wydał jedną ze swoich najbardziej znanych książek – „Ziele na kraterze”. W Ameryce jednak nie czuł się dobrze i w 1958 roku powrócił do Polski. Sześć lat później pisarz podpisał „List 34” – protest twórców przeciwko ówczesnej polityce kulturalnej państwa. Komuniści wykorzystali ten fakt do nagonki i oskarżeń pisarza o szpiegostwo i współpracę z Radiem Wolna Europa. Wańkowicz został skazany na trzy lata więzienia, odsiedział pięć tygodni. Został zwolniony z powodu wieku i stanu zdrowia. W 1973 roku u Melchiora Wańkowicza zdiagnozowano nowotwór żołądka. W marcu 1974 roku pisarz był z tego powodu operowany w szpitalu w Manchesterze. Zmarł w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu powązkowskim.

Zdjęcie profilowe: Władysław Miernicki / NAC