Michaił Gorbaczow

Rosyjski polityk, którego dojście do władzy w 1985 roku zapoczątkowało serię rewolucyjnych zmian w Związku Radzieckim, przekształciło mapę Europy i zakończyło zimną wojnę, grożącą światu nuklearną zagładą. Niewielu przywódców w XX wieku miało tak duży wpływ na losy świata. W młodości Michaiła Gorbaczowa niewiele było wydarzeń, które pozwalałyby wierzyć, że może on się stać przywódcą takiego kraju, jak Związek Sowiecki. Urodził się w Priwolnoje, wsi w rolniczym regionie Stawropola na Kaukazie. Jego rodzice byli rolnikami, ciężko pracującymi na chleb. Dorastał w domu ze słomy zmieszanej z błotem i obornikiem. Po ukończeniu wiejskiej szkoły podstawowej uczył się w gimnazjum w Krasnogwardijsku, tam też wstąpił do Komsomołu - młodzieżówki partii komunistycznej. W czasie II wojny światowej pracował jako pomocnik kombajnisty. Z domu rodzinnego wyjechał w 1950 roku - aby studiować na Moskiewskim Uniwersytecie Państwowym. Tam – jako student prawa – poznał dzieła o historii idei politycznych, które innym studentom były zabronione – książki Machiavellego, Hobbesa, Hegla, Rousseau. Po pięciu latach spędzaonych w Moskwie, Gorbaczow powrócił na prowincję, zabierając ze sobą młodą żonę, Raisę. Już w 1956 roku został pierwszym sekretarzem Komsomołu na region Stawropola. To był początek jego kariery politycznej — przez następne 22 lata wspinał się po szczeblach drabiny na miejskich stanowiskach. W 1970 r. jego pozycja urosła na tyle, że został mianowany szefem partii na cały region Stawropola. Z długiego pobytu na prowincji Gorbaczow wrócił do Moskwy w 1978 roku, by wkrótce zająć fotel sekretarza odpowiedzialnego za rolnictwo. I zaczął szybko awansować w partyjnej hierarchii: pełnoprawnym członkiem biura politycznego KPZR został w 1980 roku. Pięć lat później mianowano go sekretarzem generalnym KC KPZR, zastępując zmarłego Konstantina Czernienkę. Gdy w ciągu roku udało mu się usunąć z Biura Politycznego starzejącą się ekipę partyjnego betonu, przystąpił do reformowania państwa pod hasłami pierestrojki (przebudowy), głasnosti (jawności) i uskorienia (przyspieszenia). Doprowadził do porozumienia rozbrojeniowego z USA, wycofał wojska z Afganistanu, kończąc dziewięcioletnią okupację tego kraju. W ZSRR zniósł ograniczenia nałożone na media, pozwalając na publikowanie wcześniej ocenzurowanych książek i pokazywanie wcześniej zakazanych filmów, nawiązał formalne kontakty dyplomatyczne z Watykanem i pomógł w ogłoszeniu prawa do wolności wyznania w Związku Radzieckim. Zgodził się na zjednoczenie Niemiec, od II wojny światowej podzielonych na część zachodnią i wschodnią, oraz na stopniowe wycofywanie wojsk radzieckich z krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Co więcej, kraje, które przez ponad cztery dekady były zamknięte za żelazną kurtyną – Polska, Czechosłowacja, Węgry, Bułgaria, Rumunia – zyskały niezależność. Na początku 1990 roku Michaił Gorbaczow został pierwszym (i jak się później okazało ostatnim) prezydentem Związku Radzieckiego. Pod koniec tamtego roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Z drugiej strony jego przemiany polityczne doprowadziły do niezaplanowanego upadku ZSRR i wzrostu niezadowolenia w kraju, a jego pozycja zaczęła maleć. Ostatecznie, po tzw. puczu moskiewskim oraz utworzeniu (z Rosji, Białorusi i Ukrainy) tzw. Wspólnoty Niepodległych Państw, w grudniu 1991 roku Michaił Gorbaczow podał się do dymisji i odszedł w polityczny niebyt. Zmarł - jak doniosły agencje prasowe - po „długiej i ciężkiej chorobie” w Centralnym Szpitalu Klinicznym w Moskwie. Został pochowany - zgodnie ze swoim życzeniem - obok żony Raisy (zmarłej w 1999 roku) na moskiewskim Cmentarzu Nowodziewiczym.

Zdjęcie profilowe: Boris Yurchenko / AP