Gustaw Herling-Grudziński

Gustaw Herling-Grudziński

Ur. 20.05.1919 Zm. 04.07.2000

Wspomnienie

Był jednym z najwybitniejszych i najważniejszych pisarzy polskich XX wieku. Gustaw Herling‑Grudziński urodził się w Kielcach. Był najmłodszym z czworga dzieci Józefa i Doroty z Bryczkowskich. Dzieciństwo i młodość dzielił między miasto rodzinne i Suchedniów niedaleko Skarżyska-Kamiennej, gdzie ojciec przyszłego pisarza miał młyn. W Kielcach uczył się w Gimnazjum Męskim im. Mikołaja Reja. W 1935 roku debiutował na łamach prasy - reportażem „Świętokrzyszczyzna”, który ukazał się w piśmie dla młodzieży szkolnej „Kuźnia Młodych”. Po maturze, w 1937 roku rozpoczął studia na wydziale polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. W czasie studiów redagował jedną z kolumn w dwutygodniku „Przemiany”, wydawanym przez Związek Polskiej Młodzieży Demokratycznej. Tam też regularnie publikował swoje teksty. Przed wojną związany był też z takimi pismami, jak tygodnik „Orka na Ugorze”, miesięcznik „Nasz Wyraz”, dwumiesięcznik „Ateneum”, tygodnik „Pion”, kwartalnik „Pióro”. Wybuch II wojny światowej był dla Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego początkiem wieloletniej tułaczki. Po wojnie obronnej wyjechał z Warszawy i przez Lwów oraz Grodno starał się wydostać z okupowanego kraju na Zachód. W drodze z tego ostatniego na Litwę został aresztowany przez NKWD, skazany i wywieziony do łagru w okolicach Archangielska. Zwolniony z niewoli w styczniu 1942 roku po głodówce protestacyjnej. Z ZSRR wyszedł w szeregach 10 Pułku Artylerii X Dywizji Piechoty armii gen. Andersa. Do walczącej Europy dotarł przez Persję, Irak, Palestynę i Egipt. Wziął udział w bitwie pod Monte Cassino, za co został odznaczony orderem Virtuti Militari. Po wojnie został na Zachodzie, dostał pracę w czasopiśmie „Orzeł Biały”. Wkrótce nakładem Biblioteki „Orła Białego” ukazał się książkowy debiut pisarza - zbiór szkiców „Żywi i umarli”. W czerwcu 1947 roku w Rzymie - razem z Jerzym Giedroyciem - współzakładał „Kulturę” (która po przeniesieniu do stolicy Francji nazwana została „Paryską”). W 1951 roku opublikował jedną ze swoich ważniejszych książek – „Inny świat”, wspomnienia z gułagu pisane w latach 1949-1950. Dwa lata później zaczął trzyletnią współpracę z polską sekcją Radia Wolna Europa w Monachium. Tam prowadził dwie audycje: „List do komunisty” i „Kultura w niewoli”. W 1955 r. zamieszkał w Neapolu. W 1969 roku opublikował następną ważną pozycję w swoim dorobku – „Upiory rewolucji”. Siedem lat później podpisał list polskich pisarzy emigracyjnych, solidaryzujących się z sygnatariuszami protestu przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. W Polsce w tym czasie jego pisma drukowane były jedynie w drugim obiegu. W latach 70., 80. i 90. napisał takie dzieła, jak wielotomowy „Dziennik pisany nocą” (1973-1993) oraz „Wieża i inne opowiadania” (1988). W 1990 roku Gustaw Herling‑Grudziński został laureatem literackiej nagrody Polskiego PEN Clubu, osiem lat później został odznaczony Orderem Orła Białego, a w 2000 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Gustaw Herling-Grudziński zmarł w Neapolu w efekcie wylewu krwi do mózgu. Został pochowany na cmentarzu Poggio Reale w kaplicy Croce, rodzinnym grobowcu jego żony Lidii.

Redakcja

Zdjęcie profilowe: Robert Kowalewski / Agencja Wyborcza.pl