Man Ray

Amerykański malarz, fotograf i filmowiec, którego twórczość mieściła się zarówno w ramach dadaizmu, jak i surrealizmu. Był jednym z pierwszych, którzy wprowadzili fotografię do galerii sztuki. Artysta znany dziś, jako Man Ray naprawdę nazywał się Emmanuel Rudnitzky. Urodził się w Filadelfii w rodzinie żydowskich emigrantów z Rosji. Wkrótce jego rodzina przeniosła się do Brooklynu i skróciła nazwisko do Ray, zaś imię syna do Man (od zdrobnienia - Manny). Chłopak od dziecka zdradzał zainteresowanie sztuką. W 1909 roku ukończył Brooklyn Boys’ High School. Trzy lata później rozpoczął studia w pracowni malarza Roberta Henri w Ferrer Center – uczelni realizującej nowatorskie założenia hiszpańskiego pedagoga Francisco Ferrera. Ale wpływ na edukację Raya miały też ekspozycje m.in. fotografii w galerii „291” na Manhattanie, prowadzonej przez Alfreda Stieglitza i Edwarda J. Steichena. Trudne do przecenienia wrażenie wywarła na nim też głośna wystawa „International Exhibition of Modern Art” z lutego 1913 roku, potocznie zwana „Armory Show” (ponieważ mieściła się w „69th Regiment Armory”, budynku należącym do Gwardii Narodowej). To pod wpływem tej ostatniej Man Ray – który wcześniej tworzył obrazy kubistyczne – miał się zainteresować najpierw abstrakcjonizmem, a po spotkaniu Marcela Duchampa - dadaizmem. Założył nawet grupę „New York Dada”, w ramach której stworzył m.in. rzeźbę „Prezent”, czyli żelazko najeżone kolcami oraz fotografię „Kobieta” – przedstawienie trzepaczki do jajek. Z innych przedmiotów domowego użytku stworzył „Mężczyznę”. Szybko jednak uznał, że „Dadaizm nie może żyć w Nowym Jorku. Cały Nowy Jork jest dadaistyczny i nie będzie tolerował konkurencji” i w 1921 roku wyjechał do Francji. W krótkim czasie wsiąkł w środowisko paryskiej bohemy i – chociaż z początku nie znał francuskiego - stał się jej nieoficjalnym fotografem. Portretował m.in. Pabla Picassa, Ernesta Hemingwaya, Salvadora Dali, Gertudę Stein, Jamesa Joyce’a, Coco Chanel, Constantina Brâncușiego, oraz modelki, w tym sławną w środowisku Kiki z Montparnasse’u. To właśnie plecy tej ostatniej zainspirowały Raya do wykonania w 1924 roku fotografii „Wiolonczela Ingresa”. Pracował też dla prasy, robił zdjęcia m.in. dla paryskiego „Vogue’a”, i eksperymentował z technikami filmowymi i fotograficznymi. Wykonywał np. obrazy bezpośrednio na papierze światłoczułym bez użycia aparatu i filmu fotograficznego - ten sposób tworzenia nazwał „rayografią”. Wybuch II wojny światowej i agresja hitlerowskich Niemiec na Francję zmusił Man Raya do opuszczenia ukochanego Paryża. Osiadł w Hollywood, gdzie przez 10 spędzonych tam lat utrzymywał się z fotografowania mody. Stolica Francji kusiła go jednak na tyle mocno, że kiedy tylko po wojnie nadarzyła się okazja, powrócił do Paryża i – ciągle tworząc – przeżył tam ostatnie 20 lat swojego życia. Został pochowany na Cmentarzu Montparnasse.

Zdjęcie profilowe: AKG / East News