Zdzisław Najder

Opozycjonista, wieloletni dyrektor polskiej sekcji Radia Wolna Europa, znawca twórczości Josepha Conrada. Urodził się w Warszawie. Pochodził z PPS-owskiej rodziny o tradycjach niepodległościowych. Ukończył Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet w Oksfordzie. W latach 50. był asystentem w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, a później w Katedrze Estetyki UW. Pracował w redakcji „Twórczości” (1957-61 i 1969-81). Od 1957 r. należał do polskiego PEN Clubu. W latach 70. opracował pierwsze na świecie pełne zbiorowe wydanie dzieł Josepha Conrada, był autorem biografii pisarza wydanej po polsku i angielsku. W latach 1965-97 wykładał literaturę polską i angielską oraz filozofię w zagranicznych uniwersytetach, m.in. Columbia i Yale. Zdzisław Najder od połowy lat 70. działał w opozycji. W 1976 r. był jednym z założycieli tajnego Polskiego Porozumienia Niepodległościowego – ośrodka analityczno-eksperckiego, w którego działalność zaangażowało się kilkadziesiąt osób, m.in. Andrzej Kijowski, Jan Olszewski i Jan Józef Szczepański. Stan wojenny zastał go w Oksfordzie i Najder został na emigracji. W latach 1982-87 był dyrektorem sekcji polskiej Radia Wolna Europa. W 1983 r. w procesie propagandowym sąd wojskowy PRL-u skazał go zaocznie na karę śmierci za rzekome szpiegostwo na rzecz USA oraz wymierzył kary dodatkowe: pozbawienia praw publicznych na zawsze i konfiskatę mienia w całości. Najder był wyrokiem zaskoczony: „Początkowo wydawało mi się, że to zwykła konsekwencja żmudnego działania mającego na celu zdyskredytowanie mnie, uniemożliwienie mi działalności politycznej. Jednak nie myślałem, że skażą mnie na śmierć. A już tym bardziej za zdradę stanu. Przecież ja nie miałem dostępu do żadnych tajemnic państwowych”. Po przełomie 1989 r., po wycofaniu oskarżenia i zwróceniu mu obywatelstwa, wrócił do Polski. Był doradcą Lecha Wałęsy, a później Jana Olszewskiego. W lutym 1990 r. Wałęsa mianował Zdzisława Najdera przewodniczącym Komitetu Obywatelskiego. W 1992 r. wyszła na jaw sprawa jego współpracy z SB na przełomie lat 50. i 60. Zapewniał, że jako TW „Zapalniczka” rozmawiał z esbekami, aby wprowadzić ich w błąd. „Byłem dumny z Okrągłego Stołu, jednak dalsza historia polskiej opozycji układała się w przedziwny sposób. Dorabialiśmy sobie gęby i zwalczali, według zasad klanowych, a nie według poglądów, idei i pomysłów politycznych. Do dziś kładzie się to cieniem na polskim życiu politycznym” – mówił Najder w 2009 r. Przez władze na uchodźstwie został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Był też kawalerem francuskiej Legii Honorowej.

Zdjęcie profilowe: Dawid Żuchowicz / Agencja Wyborcza.pl