Franciszek Chrapkiewicz-Chapeville

Światowej klasy biochemik, współpracownik noblistów, filantrop. Franciszek Chrapkiewicz urodził się w Godowej (powiat Strzyżów), w Strzyżowie uczył się, a podczas wojny także pracował. W maju 1944 r. jego rodzice zostali zastrzeleni za rzekomą współpracę z Niemcami. Franciszkowi i jego siostrze udało się uciec i ukryć u krewnych. W 1945 r. zamieszkał w Krakowie. Za próbę dostarczenia broni więźniowi osadzonemu w więzieniu Montelupich został skazany na cztery lata. Dzięki amnestii wyszedł na wolność w 1945 r. i wyjechał na Ziemie Odzyskane. Wiosną 1946 r. przedostał się do brytyjskiej strefy okupacyjnej Niemiec. W Monachium zdał maturę, w latach 1946-51 studiował weterynarię w Wyższej Szkole Weterynaryjnej w Alfort pod Paryżem. Pod koniec studiów zaczął badania nad hirudyną, substancją hamującą krzepnięcie krwi, w laboratorium prof. Henriego Simonneta. Napisał o tym doktorat. Od 1951 r. studiował biochemię i biologię molekularną na Sorbonie. Trzy lata później - już jako obywatel Francji François Chapeville - zaczął pracę w Centrum Badań Energii Atomowej w Saclay pod Paryżem, gdzie badał przemiany związków siarki w żywych organizmach i napisał drugi doktorat. W latach 1961-62 pracował w laboratorium biochemika Fritza Lipmanna (Nobel ’53) na Uniwersytecie Rockefellera w Nowym Jorku, gdzie dokonał swego najważniejszego odkrycia: wyjaśnił, w jaki sposób tworzące się białka są informowane o strukturze tworzącego się organizmu (np. jaki ma być kolor oczu i sylwetka danego człowieka). W 1963 r. został mianowany profesorem Sorbony. W latach 1978-92 był dyrektorem naukowego Instytutu Jacques’a Monoda. Tam rozszerzył badania na mechanizmy funkcjonowania genomu, zajął się też wirusologią roślin i embriologią. Mieszkał w Paryżu, ale o rodzinnych stronach nie zapomniał – od 1989 r. wspierał finansowo strzyżowskie organizacje lokalne, fundował stypendia do Francji dla najzdolniejszych uczniów ze Strzyżowa. W 1990 r. dzięki jego staraniom powstała Association Franco-Polonaise de Biosciences, organizująca polsko-francuską współpracę w dziedzinie biochemii i nauk pokrewnych. W 2013 r. prof. Chrapkiewicz, kawaler francuskiej Legii Honorowej, został uhonorowany Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Zdjęcie profilowe: Franciszek Mazur / Agencja Wyborcza.pl