Mikis Theodorakis

Kompozytor, któremu sławę przyniosła ścieżka dźwiękowa do filmu „Grek Zorba”. Dla swoich rodaków był nie tylko kompozytorem, ale też ikoną oporu przeciwko dyktaturze prawicowej junty, której przedstawiciele zakazali grania i słuchania jego muzyki. Mikis Theodorakis urodził się na wyspie Chios na Morzu Egejskim. Muzyką zaczął fascynować się już jako dziecko, a swój pierwszy koncert dał jako 17-latek. Za działalność w antyfaszystowskim greckim ruchu oporu – w czasie okupacji Grecji przez Włochy i Niemcy – oraz za współpracę z komunistami w czasie wojny domowej w Grecji – w latach 1944-49 – został kilka razy internowany i więziony. Był torturowany i, jak pisał w autobiografii, dwukrotnie chowano go żywcem. Studia muzyczne w ateńskim Konserwatorium, w klasie profesora Philoktitisa Economidisa zaczął jeszcze w czasie II wojny światowej. Od 1954 roku kontynuował kształcenie w Paryżu, gdzie studiował analizę muzyczną. Theodorakis pisał wtedy m.in., koncerty fortepianowe, suity, symfonie, muzykę do baletów, oraz sirtakie – popularne greckie tańce. Właśnie „Taniec Sirtaki” – wraz z całą ścieżką dźwiękową – napisany do filmu „Grek Zorba” (1963) Michalisa Kakojanisa z Anthonym Quinnem w roli tytułowej, przyniósł Theodorakisowi ogólnoświatową sławę, a sam utwór stał się niemal jednym z symboli greckiej kultury. Ale Mikis Theodorakis stworzył ścieżki dźwiękowe do kilkunastu innych filmów, m.in. do „Z” (1969), nagrodzonego dwoma Oscarami dramatu Costy-Gavrasa i „Serpico” (1973) Sidneya Lumeta z Alem Pacino w głównej roli. W 1964 r. został członkiem greckiego parlamentu z ramienia lewicowej partii EDA. Po puczu z 1967 r., po którym władzę w kraju przejęła junta czarnych pułkowników, Theodorakis znowu został aresztowany. W jego obronie wystąpili wówczas m.in. amerykański dramaturg Arthur Miller oraz rosyjski kompozytor Dymitr Szostakowicz. Na prośbę francuskiego polityka i redaktora Jeana-Jacques'a Servan-Schreibera junta wypuściła Theodorakisa i pozwoliła mu wyjechać do Francji. W kolejnych latach koncertował na całym świecie i nieustannie tworzył. Kiedy w 1974 r. junta upadła, kompozytor wrócił do Grecji, a rodacy witali go jak bohatera. Theodorakis znów zaangażował się w działalność polityczną, był członkiem greckiego parlamentu w latach 80. i 90., współpracował najpierw z komunistami, których jednak w 1988 r. porzucił na rzecz konserwatystów. W roku 2000 Mikis Theodorakis był nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla, pięć lat później dostał „IMC UNESCO International Music Prize”. Przyczyną śmierci greckiego kompozytora była niewydolność krążenia.

Zdjęcie profilowe: Aristotle Saris / AP