Walter Gropius

Jeden z najwybitniejszych architektów XX wieku. Twórca Bauhausu, szkoły, która zrewolucjonizowała architekturę na świecie. „Chcemy stworzyć jasną, organiczną architekturę, której logika wewnętrzna będzie oczywista i promienna, nieobciążona kłamliwymi fasadami i sztuczkami; chcemy architektury przystosowanej do naszego świata maszyn, radia, szybkich aut" - pisał wiosną 1919 roku w swoim manifeście „Teoria i zasady organizacyjne Bauhausu” 36-letni wówczas Walter Gropius. Pochodził z rodziny berlińskich wydawców i projektantów. Jeden z jego krewnych – Martin Gropius – był w Niemczech znanym i szanowanym architektem, który m.in. w 1880 roku zaprojektował gmach dyrekcji kolei w Bydgoszczy. W latach 1903-1905 Walter Gropius studiował architekturę w uniwersytetach technicznych w Monachium i Berlinie. W 1908 roku dostał pracę w biurze Petera Behrensa z Berlina. Tam wykonał pierwsze projekty budynków przemysłowych, tam też poznał swojego przyszłego współpracownika w Bauhausie Ludwiga Miesa, oraz innego architekta - Le Corbusiera – którego idee po latach wywarły równie wielki wpływ na współczesną architekturę, jak pomysły Gropiusa. Po dwóch latach pracy dla Behrensa, Gropius założył własne biuro. Na uznanie i popularność zapracował m.in. przebudowując w latach 1910-1911 fabrykę Fagus w miejscowości Alfred an der Leine, oraz prezentując nowatorski projekt biurowca i hali produkcyjnej na wystawie Werkbundu w Kolonii w 1914 roku. Po I wojnie światowej Walter Gropius skorzystał z zaproszenia władz Weimaru w Turyngii (pamiętających o przedwojennych sukcesach architekta) i 20. marca 1919 roku założył tam Bauhaus - szkołę architektury, rzemiosła i sztuki użytkowej powstałą z połączenia Akademii Sztuk Pięknych oraz Szkoły Rzemiosł, a której nazwa wzięła się z połączenia słów „bauen” – budować i „haus” – dom. Pomysłem na tę uczelnię była wspólna praca i nauka architektów, malarzy, grafików, projektantów mebli oraz książek, którzy stawiali sobie za cel stworzenie spójnego, a przede wszystkim nowoczesnego stylu. Pracowali tam najwybitniejsi artyści XX w. - Paul Klee, Lyonel Feininger, Wassily Kandinsky, Laszló Moholy-Nagy, Oskar Schlemmer. I mimo, że ich prace powstałe w czasach działalności uczelni do dziś pozostają klasykami awangardy, Bauhaus kojarzony jest głównie z architekturą. Wykładowcy Bauhausu – pod wodzą Gropiusa – uważali, że funkcja i konstrukcja budynku powinny narzucać jego wygląd. Stąd odrzucenie architektury ukrytej pod ornamentami, „mdło-sentymentalnej, estetycznej i dekoracyjnej” - jak mawiał Gropius – i wprowadzenie w jej miejsce kątów prostych, gładkich ścian oraz układów z podstawowych brył geometrycznych (podobne rozwiązania w tym samym czasie zaproponował wspomniany wyżej Le Corbusier). Ucieleśnieniem idei Bauhausu stała się siedziba szkoły w Dessau (dokąd Bauhaus przeniósł się w 1925 roku) wpisana w 1996 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. To kompleks prostych budynków, których konstrukcję stanowi stalowy szkielet pozwalający na przeszklenie ścian. Sam Gropius był autorem osiedla Dammerstock powstałego w 1929 r. w Karlsruhe. W pierwszym etapie budowy (którą zawieszono z powodu kryzysu gospodarczego) powstało 228 niewielkich mieszkań rozlokowanych w ustawionych szeregowo domach. W latach 1929-31 architekt wziął udział w projektowaniu osiedla Siemensstadt w Berlinie. Styl stworzony przez Waltera Gropiusa nazwano wkrótce „międzynarodowym”, bo dzięki swojej prostocie pasował do każdego kręgu kulturowego. Ale chociaż Gropius z Bauhausem dokonał rewolucji, szkoła działała zaledwie 15 lat - jako nie dość „niemiecka” została zamknięta przez nazistów w 1934 roku. W tym też roku Walter Gropius wyemigrował – najpierw do Wielkiej Brytanii, później do USA. Wykładał na wielu uczelniach, m.in. na Harvardzie (był tam dziekanem wydziału architektury). Po II wojnie światowej zaprojektował zaledwie kilka budynków, m.in. gmach, w którym od 1979 roku mieści się archiwum Bauhausu. Dziś szklane drapacze chmur otaczają nas wszędzie i mało kto pamięta, że ich korzenie tkwią w niemieckiej uczelni oraz w ideach jej założyciela. Kubiczne formy, jasne kolory i duże okna można znaleźć od Warszawy (osiedle Eko Park, nad którym pieczę sprawował Stefan Kuryłowicz), przez Londyn (np. Donnybrook Quarter z 2006 roku), po Cambridge w USA (wzory z niemieckiej szkoły widać tam w kompleksie bloków dla absolwentów Harvardu).

Zdjęcie profilowe: MEPL / East News