José Saramago

Portugalski pisarz, laureat literackiej nagrody Nobla z 1998 roku. „Dzięki metaforom ożywionym fantazją, współczuciem i ironią pozwala wciąż na nowo chwytać umykającą rzeczywistość” - napisali członkowie Akademii Szwedzkiej w uzasadnieniu nagrody. José Saramago pochodził z niewielkiej wioski Azinhaga w środkowo-zachodniej części Portugalii. Urodził się w ubogiej rodzinie sprzedawcy gazet i pomocnicy domowej. Słowo „saramago”, oznaczające w rodzinnych okolicach pisarza „chwast”, było w rzeczywistości przezwiskiem jego ojca José de Sousy, ale właśnie ten wyraz zapisał urzędnik w rubryce „nazwisko” po urodzeniu syna. W rodzinnych stronach mały José nie mieszkał długo - kiedy miał zaledwie 2 lata rodzina przeprowadziła się do Lizbony. Tam skończył szkołę podstawową i technikum mechaniczne. Zanim w 1947 roku opublikował pierwszą powieść - „Ziemia grzechu” - pracował m.in. jako sprzedawca, rysownik i mechanik samochodowy. Debiutancka książka przeszła bez echa, ale to jej zawdzięczał Saramago pracę w lokalnej gazecie - szybko stał się cenionym komentatorem kulturalnym i politycznym. W roku 1966 wydał „Wiersze możliwe”, jednak prawdziwy literacki sukces przyszedł razem z „Pamiętnikiem z klasztoru” (1980, w Polsce i na świecie książka jest znana jako „Baltazar i Blimunda”) - opowieścią o bezrękim chłopie i córce czarownicy Blimundzie, którzy próbują uciec przed inkwizycyjnym Świętym Oficjum maszyną latającą. Historia, którą zachwycił się m.in. Federico Fellini, została później adaptowana na operę. Po „Pamiętniku z klasztoru” - w latach 80. i 90. - José Saramago stworzył swoje najwybitniejsze dzieła: „Rok śmierci Ricarda Reisa” (1984), „Kamienną tratwę” (1986), „Historię oblężenia Lizbony” (1989), obrazoburczą i potępioną przez Kościół katolicki „Ewangelię według Jezusa Chrystusa” (1991), wreszcie „Miasto ślepców” (1995), zekranizowaną w 2008 roku przez Fernanda Meirellesa (z Julianne Moore w roli głównej) przypowieść o końcu cywilizacji, którego znakiem jest powszechna ślepota. Trzy lata po wydaniu „Miasta ślepców” José Saramago otrzymał literacką nagrodę Nobla. Jak tłumaczył w wykładzie po odebraniu nagrody, zdolność „chwytania umykającej rzeczywistości” zawdzięczał swojemu dzieciństwu, kiedy dziadek, leżąc z José pod drzewem figowym, „był w stanie kilkoma słowami puścić w ruch świat”, snuł niekończące się opowieści o „legendach, zjawach, niezwykłych przypadkach, dawnych zgonach, (...) nieustającym pogłosie wspomnień, który nie dawał zasnąć, a jednocześnie delikatnie kołysał (przyszłego pisarza) do snu”. Zanim stał się uznanym na świecie pisarzem, na przełomie lat 60. i 70. dał się poznać, jako aktywny komunista z politycznymi aspiracjami. Politykę porzucił jednak dość szybko, chociaż przekonań nie zmienił: „Nie szukam usprawiedliwień dla tego, co zrobiły komunistyczne reżimy” - tłumaczył w wywiadzie dla „Gazety Wyborczej”. - Ale Kościół zrobił równie dużo złego: płonące stosy, ideologiczna nietolerancja itd. Jestem komunistą, bo nie znalazłem lepszych idei, w które chciałbym wierzyć.” W 1993 roku Saramago wyemigrował z Portugalii, zamieszkał na wyspie Lanzarote w należącym do Hiszpanii archipelagu Wysp Kanaryjskich. Właśnie tam 17 lat później zmarł.

Zdjęcie profilowe: Album / East News