Wilhelmina Iwanowska

Pierwsza dama polskiej astronomii. Całe życie poświęciła nauce. Zajmowała się głównie badaniem gwiazd i ewolucją galaktyk. Wilhelmina Iwanowska to legendarna postać Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i honorowa obywatelka tego miasta. Nad Wisłę przybyła z Wilna. Tam się urodziła w rodzinie zubożałej szlachty kresowej, tam ukończyła gimnazjum i liceum sióstr nazaretanek, wreszcie tam - na Uniwersytecie Stefana Batorego - ukończyła w 1929 roku matematykę. Tam też w 1933 roku obroniła doktorat z astronomii, a cztery lata później - habilitację. Równocześnie – od 1927 roku – pracowała w Obserwatorium Astronomicznym USB. W Toruniu pojawiła się w lipcu 1945 roku wraz z transportem około 200 pracowników USB repatriowanych z zajętej przez Rosję Litwy. Wraz z prof. Władysławem Dziewulskim od podstaw stworzyła toruńską astronomię, jedną z wizytówek UMK. Wspólnie poszukiwali miejsca pod budowę obserwatorium. Wybór padł na Piwnice – osadę oddaloną o 12 km od Torunia. Na toruńskiej uczelni prof. Iwanowska kierowała astronomią od 1952 r. Pod koniec tamtej dekady narodziła się na UMK radioastronomia, nowy dział astronomii, polegający na badaniu promieniowania radiowego wysyłanego przez obiekty kosmiczne. Jej toruńscy przedstawiciele, m.in. odkrywca planet prof. Aleksander Wolszczan, święcą triumfy w świecie. Wilhelmina Iwanowska wielkim kultem darzyła Mikołaja Kopernika. W 1973 roku – w 500. rocznicę jego urodzin – zorganizowała seminarium, na którym każdy pracownik piwnickiego obserwatorium referował jeden z fragmentów „De Revolutionibus”. W latach 1973-79 prof. Iwanowska pełniła funkcję wiceprezesa Międzynarodowej Unii Astronomicznej. Od 1976 roku była członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. Otrzymała doktoraty honorowe uniwersytetów w Winnipeg (Kanada), Leicester (W. Brytania) oraz rodzimego w Toruniu. Mimo że w 1976 roku przeszła na emeryturę, nie zaprzestała aktywności naukowej: niemal codziennie można było ją spotkać w Instytucie Astronomii UMK, regularnie odwiedzała obserwatorium w Piwnicach. Została matką chrzestną największego i najnowocześniejszego w tej części kontynentu 32-metrowego radioteleskopu im. Mikołaja Kopernika, pracującego w Piwnicach. Kiedy we wrześniu 1995 roku prof. Iwanowska obchodziła jubileusz 90-lecia, prezydent RP Lech Wałęsa uhonorował jubilatkę Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Rok później toruńska redakcja „Gazety Wyborczej” przyznała pani profesor statuetkę Feliksa - nagrodę dla ludzi sukcesu. W lipcu 1997 roku rada Torunia zdecydowała o nadaniu prof. Iwanowskiej Honorowego Obywatelstwa Miasta Torunia za „trwałe i niepowtarzalne zasługi” dla rozwoju grodu Kopernika i postawę moralną. - Toruń jest dla mnie najmilszym po Wilnie miastem - mówiła wówczas wyraźnie wzruszona pani profesor. - Chętnie się tu przeniosłam. Naszym pragnieniem było znaleźć u stóp Kopernika miejsce, gdzie będziemy kontynuować pracę nad piękną nauką, jaką jest astronomia. Po latach mam pełną satysfakcję, że wybraliśmy właśnie Toruń. Wilhelmina Iwanowska dostała też honorowe obywatelstwo Winnipeg. - Nie założyłam własnej rodziny i uciekałam przed taką możliwością, widząc w tym zagrożenie dla największego daru, jakim była dla mnie praca naukowa – wspominała seniorka polskiej astronomii. - Życie moje było bardzo szczęśliwe, chociaż nie brakowało w nim czerni.

Zdjęcie profilowe: Archiwum UMK