Adam Zagajewski

Adam Zagajewski

Ur. 21.06.1945 Zm. 21.03.2021

Wspomnienie

Przedstawiciel pokolenia Nowej Fali, wieloletni redaktor „Zeszytów Literackich", tłumacz, nauczyciel akademicki, laureat wielu prestiżowych nagród literackich, eseista, ale przede wszystkim wybitny poeta. Adam Zagajewski urodził się we Lwowie, w ramach repatriacji wraz z rodziną trafił po wojnie do Gliwic. Tam ukończył liceum. Studiował w Krakowie; psychologię i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W Krakowie, który stał się z czasem jego ukochanym miastem, współtworzył na przełomie lat 60. i 70. grupę poetycką „Teraz”. W jej skład weszli: Julian Kornhauser, Stanisław Stabro, Jerzy Kronhold, Jerzy Piątkowski i Wit Jaworski. Poeta wraz ze Stanisławem Barańczakiem, Julianem Kornhauserem i Witem Jaworskim redagował czasopismo „Student”. Był wykładowcą filozofii na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Opublikował kilkanaście tomów wierszy, począwszy od debiutanckiego „Komunikatu” (1972), przez tak znane tomy jak m.in.: „Sklepy mięsne”, „List. Oda do wielości”, „Jechać do Lwowa”, „Płótno”, „Ziemia ognista”, „Pragnienie”, „Powrót”, „Anteny”, „Niewidzialna ręka”, „Asymetria”, aż po ostatni, wydany w 2019 r. - „Prawdziwe życie”. Próbował swoich sił także jako prozaik („Ciepło, zimno”, „Słuch absolutny”, „Cienka kreska”), jego prawdziwymi żywiołami były jednak poezja i esej. W 1974 r. wraz z Julianem Kornhauserem ogłosił książkę stanowiącą manifest estetyczny i ideowy „Świat nie przedstawiony”. Potem ukazywały się kolejne jego głośne książki eseistyczne: „Drugi oddech”, „Solidarność i samotność”, „Dwa miasta”, „W cudzym pięknie”, „Obrona żarliwości”, „Poeta rozmawia z filozofem”, „Lekka przesada”, „Poezja dla początkujących”, ostatnio „Substancja nieuporządkowana”. Adam Zagajewski nie bał się i nie stronił od zabierania krytycznego głosu w debacie publicznej. W latach 70. poeta aktywnie włączył się w działalność opozycji demokratycznej. Gdy w 1975 r. podpisał List 59, którego sygnatariusze protestowali przeciw wpisaniu do Konstytucji PRL kierowniczej roli PZPR i sojuszu z ZSRR, ówcześni partyjni decydenci objęli Adama Zagajewskiego cenzurą. Od 1982 r. Adam Zagajewski przebywał na emigracji, mieszkał w Paryżu, publikował w „Kulturze”, współtworzył „Zeszyty Literackie”. Do Krakowa wrócił na stałe w 2002 r. Jego poezja stała się bardzo popularna w Stanach Zjednoczonych po publikacji wiersza „Spróbuj opiewać okaleczony świat” w tłumaczeniu Claire Cavanagh na łamach „New Yorkera” po nowojorskich zamachach z 11 września 2001 r. Prowadził zajęcia z creative writing na uniwersytetach w Houston i w Chicago, ale także na Uniwersytecie Jagiellońskim opowiadał o poezji studentom Studium Literacko-Artystycznego. Zagajewski jako jeden z nielicznych poetów w Polsce szybko i stanowczo zajmował stanowisko w obliczu wzbierającej fali ksenofobii i politycznej demagogii, która swój szczyt osiągnęła wraz z ponownym objęciem przez PiS władzy w 2015 r. Do wszystkich nagród, tytułów i wyróżnień, jakie otrzymał w ciągu całego życia, brakowało jedynie Literackiej Nagrody Nobla. Jego nazwisko co roku pojawiało się wśród kandydatów do tej nagrody. W 2013 r. przyznano mu chińską nagrodę literacką Zhongkun, potocznie zwaną chińskim Noblem. Był też laureatem takich wyróżnień, jak m.in.: Międzynarodowa Nagroda Neustadt w dziedzinie literatury (2004), Nagroda Heinricha Manna (2015), Griffin Prize (2016) i Nagroda Księżnej Asturii (2017). Był kilkukrotnym finalistą nagrody Nike. Został odznaczony złotym medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” i Orderem Legii Honorowej. „Odejście Adama Zagajewskiego okrywa żałobą polską literaturę. Po odejściu gigantów polskiej poezji – Zbigniewa Herberta, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej i Stanisława Barańczaka – śmierć Adama Zagajewskiego jest stratą tak bolesną, że nic nie może zastąpić tej dziury polskiej duchowości, która powstanie po jego odejściu” – napisał Adam Michnik.

Grzegorz Nurek, ks

Zdjęcie profilowe: Jakub Włodek/Agencja Gazeta