Ludwik Kolankowski

Ludwik Kolankowski był historykiem - znawcą epoki Jagiellońskiej, profesorem Uniwersytetu Lwowskiego oraz działaczem politycznym i senatorem II RP. Ale przede wszystkim był jednym z założycieli Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i pierwszym rektorem tej uczelni. Urodził się w miejscowości Pniów koło Stanisławowa w południowo-wschodniej części II Rzeczypospolitej (czyli na terenie dzisiejszej Ukrainy) w rodzinie chłopskiej. W 1901 roku ukończył gimnazjum w Stanisławowie, rok później rozpoczął studia na Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie (uczelnia nosiła potem imię Jana Kazimierza, obecnie jest to Uniwersytet Lwowski). Tam, w 1906 roku, doktoryzował się, a niedługo potem wyjechał do Krakowa, gdzie został bibliotekarzem w Bibliotece Jagiellońskiej. Pracę rozpoczął w roli praktykanta, by w 1911 awansować na bibliotekarza II klasy. Dwa lata później uzyskał prawo wykładania (co było odpowiednikiem dzisiejszej habilitacji) na podstawie pracy o Zygmuncie Auguście - wielkim księciu litewskim. Po pierwszej wojnie światowej i uzyskaniu przez Polskę niepodległości, Ludwik Kolankowski znalazł się wśród najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego – w latach 1918-1919 pracował w służbie dyplomatycznej, najpierw był kierownikiem wydziału wschodniego sekcji politycznej, później generalnym komisarzem cywilnym ziem wschodnich. Organizował wtedy polską administrację na wschodnich terenach II Rzeczypospolitej. Wkrótce jednak marszałek Piłsudski wysłał go do Wilna, aby odbudował tamtejszy uniwersytet. Kolankowski w ciągu czterech miesięcy uzyskał dla uczelni budynki, zorganizował sześć wydziałów, sprowadził brakujących nauczycieli. Ale zaraz potem odszedł do Lwowa, aby na Uniwersytecie Jana Kazimierza objąć wakującą katedrę historii późnego średniowiecza i stosunków Polski i Litwy z Moskwą. W 1924 r. na krótko wrócił do Krakowa, by prowadzić wykłady z historii Wielkiego Księstwa Litewskiego i pracować w Bibliotece Jagiellońskiej. Pięć lat później objął stanowisko dyrektora Biblioteki Ordynacji Zamoyskich w Warszawie, czyniąc z niej jedną z najnowocześniejszych w Polsce. W 1931 r. otrzymał tytuł profesora Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, sześć lat później - profesora zwyczajnego we Lwowie. Był najwybitniejszym znawcą epoki jagiellońskiej i dziejów Litwy. Jednak ponieważ w życiu profesora Kolankowskiego nauka co chwilę przeplatała się z polityką, tuż przed II wojną światową został wybrany w województwie lwowskim do Senatu RP. Po II wojnie światowej znalazł się w grupie profesorów, którzy mieli w Łodzi tworzyć kadrę tamtejszego uniwersytetu. W Łodzi prof. Kolankowski jednak miejsca nie zagrzał – namówiony przez pochodzącego z Wilna Stefana Burhardta, razem z grupą uczonych, pojechał latem 1945 roku do Torunia, aby w przedwojennej stolicy województwa pomorskiego zbudować od podstaw Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Mając doświadczenie z Wilna, w niespełna trzy miesiące zorganizował czterowydziałowy uniwersytet - największy ze wszystkich, jakie powstały w 1945 r. W drodze do tego sukcesu nie było dla profesora Kolankowskiego rzeczy niemożliwych. Podobno budynek dla pierwszej siedziby Biblioteki Głównej UMK wygrał z ówczesnym prezydentem Torunia w szachy. Prof. Kolankowski został pierwszym rektorem toruńskiej uczelni, ale niespodziewanie wiosną 1948 r. podał się do dymisji. Oficjalnym powodem była chęć poświęcenia się pracy naukowej i dydaktycznej. Historycy twierdzą jednak, że dymisja byłą wymuszona przez władze polityczne, którym rektor był otwarcie nieprzychylny. Na pocieszenie pozwolono mu objąć dyrekcję biblioteki uniwersyteckiej. Pracował tam do lutego 1955 r. Kiedy prof. Kolankowski zmarł, przez trzy dni trumna z ciałem, okryta togą rektorską i insygniami, stała w holu głównym biblioteki uniwersyteckiej. 22 marca trumnę zawieziono do kościoła pw. Marii Panny, a stamtąd konduktem i z honorami akademickimi przewieziono go na cmentarz św. Jerzego, gdzie profesor został pochowany.

Zdjęcie profilowe: Archiwum UMK