Michael Apted

Brytyjski reżyser nagradzanych fabuł o mocnych kobietach oraz głośnej serii dokumentów i filmu sensacyjnego „Świat to za mało" z cyklu o Jamesie Bondzie. Galerię silnych kobiet Michaela Apteda otworzyła słynna śpiewaczka country Loretta Lynn, którą zagrała nagrodzona Oscarem Sissy Spacek w „Córce górnika” (1980). Po niej przyszły: zoolożka i badaczka naczelnych Dian Fossey (Sigourney Weaver) w „Gorylach we mgle” (1988); niewidoma skrzypaczka (Madeleine Stowe) odzyskująca wzrok po operacji, która była świadkiem morderstwa, w „Blink” (1993); żyjąca w lesie dziewczyna (Jodie Foster), która nie znała innych ludzi poza matką, w „Nell” (1994); kelnerka (Jennifer Lopez) przeciwstawiająca się mężowskiej przemocy domowej w „Nigdy więcej” (2002); wreszcie, eks-agentka CIA (Noomi Rapace), wplątana w przesłuchanie wysłannika agresywnego islamskiego imama w „Tożsamości zdrajcy” (2017). – W filmach o kobietach lubię to, że ich charaktery wnoszą do opowieści mnóstwo emocji, o czymkolwiek ta opowieść by nie była – mówił Apted. Zainteresowanie kobietami przejawił już w swym fabularnym debiucie „The Triple Echo” z 1972 roku, w którym dezerter z II wojny światowej (Brian Deacon) pomaga w gospodarstwie samotnej farmerce (Glenda Jackson). Gdy na jego trop wpada dociekliwy sierżant (Oliver Reed), przebiera się za… kobietę. Do bondowskiego „Świat to za mało” zaangażowano go właśnie dlatego, że 007 (Pierce Brosnan) ma tu wokół siebie silne kobiety – swą szefową M (Judie Dench), podłą magnatkę naftową Elektrę King (Sophie Marceau) oraz specjalistkę od broni jądrowej dr Christmas Jones (Denise Richards). Apted nie miał doświadczenia w kinie akcji i początkowo myślał, że ta propozycja jest tylko żartem. Aby rozwinąć akcenty feministyczne, do poprawienia scenariusza ściągnął swą żonę scenarzystkę Danę Stevens („Gra o miłość”). Brosnan docenił jego zgryźliwe poczucie humoru, mówił, że „Apted ma wizję filmu”. Gdy ekipa szykowała się do kręcenia sekwencji pościgu łodziami po Tamizie, Apted zauważył ze zdumieniem, że władze Londynu chcą producentom „nieba przychylić” i zgadzają się na wszystko. – W pełni to wykorzystaliśmy – śmiał się po latach. Chciał nakręcić następnego Bonda - „Śmierć nadejdzie jutro” (2002) - ale zmieniły się władze studia MGM, nowe zamierzały zaangażować Tony’ego Scotta albo Johna Woo. Gdy nic z tego nie wyszło, zamierzały przeprosić się z Aptedem, tyle że ten podpisał już inny kontrakt. A 20. „Bonda" wyreżyserował Lee Tamahori. Po Bondzie poszedł w kino wysokobudżetowe: „Enigmę” (2001) o matematyku (Douglas Gray) łamiącym kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma oraz „Opowieści z Narnii: Podróż Wędrowca do Świtu” (2010). Sam Apted najwyżej ze swych dokonań cenił jednak serię dokumentalną „Up”. Zaczęła się od tego, że w 1964 r. Granada Television z Manchesteru zaproponowała Kanadyjczykowi Paulowi Almondowi socjologiczny dokument o czternastu siedmiolatkach opowiadających do kamery o sobie i o swych marzeniach. 23-letni Apted, absolwent historii i prawa w Cambridge, gdzie poznał Johna Cleese’a, przyszłego członka trupy Monty Pythona, był asystentem Almonda wyszukującym dzieci do sfilmowania. Zadbał o to, by pochodziły z różnych środowisk. Tak powstał film "Seven Up!". Następne części serii, kręcone już przez Apteda, powstawały co siedem lat, gromadząc przed obiektywem tych samych bohaterów. Ostatnią - „63 Up” wyemitowano w 2019 r. Apted mówił wtedy: - Mam nadzieję, że zrobię "84 Up", gdy będę miał 99 lat”. Michael Apted lubił też pracę przy dokumentach o muzyce - „Bring on the Night” (1985) o Stingu, „Długa droga do domu” (1989) o rosyjskim rockmanie Borysie Griebienszczikowie. Jednym z siedmiu bohaterów jego „Inspirations” (1997) był David Bowie. Tylko dokument o The Rolling Stones z 2002 r. nie został wyemitowany, bo zastrzeżenia miał do niego Mick Jagger. Apted nakręcił poza tym muzyczną fabułę „Gwiezdny pył” (1974) o piosenkarzu rockowym (David Essex) zakładającym w latach 60. grupę The Stray Cats. Reżyser mówił: - Kręcąc film muzyczny, nauczyłem się, że nie można zatrzymać fabuły dla piosenki. Tak samo jest w kinie akcji - nie wolno skupiać się na kaskaderce, zapominając o dramaturgii całości. W fabule sprawdził się w wielu gatunkach. W rozgrywającym się w Moskwie kryminale „Park Gorkiego” (1983) radzieckiego śledczego (William Hurt) uwodzi femme fatale Irina (Joanna Pacuła). W „Na rozkaz serca” (1992) śledztwo w sprawie serii morderstw w rezerwacie indiańskim prowadzi agent FBI pochodzący z plemienia Siuksów (Val Kilmer). W „Krytycznej terapii” (1996) młody lekarz (Hugh Grant) stara się dociec przyczyny śmierci pacjenta cierpiącego na tajemniczą chorobę. Odpowiedź znajdzie u sławnego neurologa (Gene Hackman). Tenże Hackman w „Precedensowej sprawie” (1991) jest adwokatem ofiar samochodowego wypadku, który orientuje się, że producenta wadliwego samochodu broni jego córka (Mary Elizabeth Mastrantonio). W „Agacie” (1979) Agatha Christie (Vanessa Redgrave) znika w grudniu 1926 roku na 11 dni, po tym jak mąż (Timothy Dalton) zaproponował jej rozwód. W „Szantażu” (1977) policjant-alkoholik (Stacy Keach) pomaga bogaczowi (Edward Fox) w odzyskaniu porwanej żony i córki. Rzecz w tym, że porwana kobieta (Carol White) była wcześniej jego żoną. W romantycznych „Kontynentalnych podziałach” (1981) prasowy reporter (John Belushi) pobity po tym, jak oskarżył skorumpowanego radnego miejskiego, odpoczywa w górach, gdzie zakochuje się w kobiecie prowadzącej obserwację orłów (Blair Brown). W komediowym „Stanie krytycznym” (1987) badany psychiatrycznie oszust (Richard Pryor) z powodu awarii elektryczności zostaje wzięty w szpitalu za lekarza. A w „Głosie wolności” (2006) u schyłku XVIII w. brytyjski polityk William Wilberforce (Ioan Gruffudd) walczy o zniesienie niewolnictwa. Apted kręcił też odcinki seriali „Coronation Street”, „Rzym”, „Ray Donovan” i „Masters of Sex”. W latach 2003-2009 był prezydentem Gildii Amerykańskich Reżyserów Filmowych. W 2016 r. na festiwalu Camerimage odebrał nagrodę za całokształt twórczości dla reżysera.

Zdjęcie profilowe: Jordan Strauss/AP