Zofia Rydet
Wspomnienie
Jedna z najważniejszych polskich fotografek, uhonorowana wieloma prestiżowymi nagrodami, autorka monumentalnego cyklu „Zapis socjologiczny”. Zofia Rydet urodziła się w Stanisławowie (dziś miasto nazywa się Iwano-Frankiwsk) w zachodniej części Ukrainy, w zamożnej rodzinie Ferdynanda i Józefy Rydetów. Ojciec był wziętym prawnikiem. Nastoletnia Zofia marzyłą o wyjeździe do Krakowa i studiach w Akademii Sztuk Pięknych, ale rodzice mieli wobec niej inne plany – w 1930 roku wysłali córkę do Wyższej Szkoły Gospodarczej Żeńskiej w podlwowskim Snopkowie. Chociaż w 1938 roku Zofia Rydet kupuje swój pierwszy – pudełkowy – aparat fotograficzny, to wydaje się, że – m.in. z powodu wojny – powoli zapomina o swoich artystycznych zapędach. Otwiera sklep z artykułami papierniczymi. Podobnym zajęciem – handlem artykułami papierniczymi i zabawkami – zajmuje się po przeprowadzce do Bytomia (na południe Polski rodzina Rydetów przenosi się w 1944 roku, kiedy Ukrainę zajmuje Armia Czerwona). Jednak w 1951 roku do sztuki powraca, prawdopodobnie pod wpływem starszego brata Tadeusza. Ponownie bierze do ręki aparat fotograficzny – wtedy marki Exacta – i od tamtego czasu z negatywami, obiektywami i migawką się nie rozstaje. Już start w pierwszym amatorskim konkursie fotograficznym, zorganizowanym przez magazyn „Moda i Życie” (późniejsza „Kobieta i Życie”), przynosi jej nagrodę (trzecią). Zachęcona sukcesem wstępuje do Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego, a w 1956 roku debiutuje w tym mieście na IV Wystawie Fotografiki Amatorskiej. Z czasem zaczyna regularnie wysyłać swoje prace na przeglądy i konkursy organizowane na całym świecie. Międzynarodowa Federacja Sztuki Fotograficznej FIAP przyznaje Zofii Rydet tytuł artystki, a Związek Polskich Artystów Fotografików przyjmuje ją w swoje szeregi. W 1961 roku pokazuje swój pierwszy duży projekt: „Mały człowiek”, zbiór portretów dzieci z różnych stron świata. Rok później likwiduje sklep w Bytomiu, przeprowadza się do Gliwic, zostaje nauczycielką fotografii na wydziale architektury Politechniki Śląskiej i zaczyna fotografować następne cykle: „Czas przemijania” oraz „Świat uczuć i wyobraźni”. Kilkanaście lat później Zofia Rydet przystępuje do tworzenia swojego opus magnum – monumentalnego cyklu „Zapis socjologiczny”. Podróżuje – początkowo po wsiach i osadach Podhala, ale później zagląda do innych rejonów Polski - i portretuje ludzi w ich własnym otoczeniu. Wszystkie fotografie łączy ten sam pomysł: Rydet fotografuje swoich bohaterów w ich mieszkaniach na tle „reprezentacyjnej” ściany przy użyciu lampy błyskowej i z zastosowaniem jak największej głębi ostrości, aby pokazać jak najwięcej szczegółów. Całość stylistycznie przypomina to, czego w Niemczech w pierwszej połowie XX wieku podjął się August Sander: próbę stworzenia wizualnej dokumentacji współczesnego jemu społeczeństwa. Nad „Zapisem socjologicznym”, na który składa się kilkadziesiąt tysięcy negatywów, Zofia Rydet pracowała praktycznie do końca życia. Jej prace znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu i w łódzkim Muzeum Sztuki, ale także w Museum of Modern Art w Nowym Jorku, Centre Georges Pompidou w Paryżu, Museum of Modern Art w Kioto oraz w National Museum of Photography, Film and Television w Bradford w Wielkiej Brytanii. W 1989 roku Andrzej Różycki nakręcił o fotografce film dokumentalny „Nieskończoność dalekich dróg. Podsłuchana i podpatrzona Zofia Rydet”. Od 2011 roku w Krakowie działa Fundacja im. Zofii Rydet, która archiwizuje i bada dorobek artystki, organizuje wystawy jej prac, czuwa nad poświęconym Zofii Rydet publikacjom.