Czesław Miłosz

Poeta, prozaik, eseista, tłumacz, krytyk literacki i zapalony pijarowiec od polskiej poezji i literatury. Autor najpiękniejszych i najmądrzejszych wierszy i esejów w XX w. Laureat Nagrody Nobla, porównywany z największymi polskimi poetami: Janem Kochanowskim, Adamem Mickiewiczem, Cyprianem Kamilem Norwidem, Bolesławem Leśmianem. Czesław Miłosz urodził się w majątku Szetejnie nad rzeką Niewiażą na Litwie. Absolwent Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie – studiował najpierw polonistykę, później zdecydował się na prawo. Podczas studiów należał do Sekcji Twórczości Oryginalnej (STO) Koła Polonistów i do Akademickiego Klubu Włóczęgów, współzakładał grupę poetycką Żagary i pismo pod tym samym tytułem. Jako poeta Czesław Miłosz debiutował w 1930 roku w piśmie „Alma Mater Vilnensis” wierszami „Kompozycja” i „Podróż”. Trzy lata później ukazała się jego pierwsza książka – „Poemat o czasie zastygłym”, za który dostał Nagrodę im. Filomatów przyznawaną przez Związek Zawodowy Literatów Polskich w Wilnie. Drugi zbiór poezji – „Trzy zimy” – opublikował w 1936 roku. W 1937 roku przeprowadził się do Warszawy, gdzie zaczął pracę w radiu. W czasie II wojny światowej działał w podziemnym życiu kulturalnym stolicy. Po upadku powstania warszawskiego schronił się w Goszycach u Anny i Jerzego Turowiczów, potem wyjechał do Krakowa. W 1945 roku wydał zbiór wierszy napisanych przed i w czasie wojny - „Ocalenie” – uznawany za jeden z najważniejszych zbiorów współczesnej poezji polskiej. Po wojnie był dyplomatą – najpierw w Nowym Jorku i Waszyngtonie, potem w Paryżu. Od 1951 r. - po spektakularnej ucieczce z komunistycznej Polski – przebywał na emigracji. Jako wróg nowego ustroju został skazany na publiczne nieistnienie w miejscu urodzenia. Odtąd utwory poetyckie i publicystyczne wydawał na łamach paryskiej „Kultury”, a w cyklu „Biblioteka „Kultury”” – książki: m.in. „Zniewolony umysł” i „Zdobycie władzy” (1953), „Dolina Issy” (1955), „Traktat poetycki” (1957). Od 1960 roku Czesław Miłosz mieszkał w Stanach Zjednoczonych – osiadł w Berkeley, gdzie dostał etat profesora na wydziale języków i literatur słowiańskich University of California. To między innymi dzięki temu zajęciu, w 1965 roku udało mu się opublikować antologię polskiej poezji powojennej we własnych przekładach – „Postwar Polish Poetry”. W latach 70. XX wieku dostał m.in. Guggenheim Fellowship (1976), doktorat honoris causa Uniwersytetu Michigan w Ann Arbor (1977), Neustadt International Prize for Literature i nagrodę University of California - Berkeley Citation (1978). W Polsce - przed przyznaniem mu w 1980 r. Nagrody Nobla - znany był jedynie wąskiemu gronu studentów polonistyki i opozycjonistów. W latach 90. zamieszkał w Krakowie, który odtąd stał się jego – obok Berkeley –drugim domem. Współpracował m.in. z „Gazetą Wyborczą”, „Tygodnikiem Powszechnym”, „Zeszytami Literackimi”. W 2002 roku przeżył dramat śmierci swojej młodszej o 30 lat żony Caroll. Już źle widział i nie mógł sam czytać, ale niemal do ostatnich dni pisał wiersze, a też śmiał się swoim tubalnym śmiechem wprost z wileńskiej puszczy. Został pochowany w Krypcie Zasłużonych na krakowskiej Skałce. Dla wielu był najważniejszym z przewodników intelektualnych i moralnych po labiryncie XX w. W „Rodzinnej Europie” pisał: „Wybierając, musieliśmy poświęcić jedne wartości w imię innych, co jest istotą tragizmu. Tylko jednak za cenę tak wyostrzającego doświadczenia w nowym blasku ukazują się stare prawdy. Kiedy ambicja doradza nam wznieść się ponad proste zasady moralne, strzeżone przez ubogich duchem, zamiast obrać je wśród zmienności za igłę kompasu, niszczeje to, co jedynie może okupić nasze szaleństwa i błędy, miłość.”

Zdjęcie profilowe: Paweł Małecki / Agencja Gazeta