Jan Strelau
Wspomnienie
Profesor nauk humanistycznych, światowej sławy badacz ludzkiego temperamentu. Jan Strelau urodził się w Wolnym Mieście Gdańsku, ale dzieciństwo i młodość spędził w Tczewie. - Gdy byłem niemowlęciem, matka oddała mnie siostrze, która mieszkała z mężem w Tczewie – opowiadał w 2015 roku reporterce „Dużego Formatu”. - Dlatego Martę i Alfonsa Szneiderów całe życie nazywałem mamą i tatą, a do matki mówiłem ciociu. Tato, mimo niemieckiego nazwiska, jak wszyscy w jego rodzinie czuł się Polakiem. W Gdańsku u Hallmannów rozmawiałem po niemiecku, w Tczewie, ze Szneiderami - po polsku. Po wojnie uczył się w szkole średniej w Bytowie, ale za odmowę współpracy z urzędem bezpieczeństwa, dostał tzw. wilczy bilet i ze szkoły został relegowany. Naukę dokończył w tzw. małym seminarium duchownym w Słupsku, tam też zdał maturę, ale ponieważ ówczesne władze dokumentu ze szkoły kościelnej nie uznawały za pełnoprawny, Jan Strelau nie mógł studiować na żadnej uczelni państwowej. - Mogłem za to na KUL-u. Warunkowo przyjęto mnie na wydział filozofii chrześcijańskiej ze specjalnością psychologia – wspominał. Po dwóch latach w Lublinie (i eksternistycznie zdanej maturze) rozpoczął studia psychologiczne na Uniwersytecie Warszawskim. Ukończył je w 1958 r. i aż do 2001 roku na dobre związał się z tą uczelnią. Doktorat obronił w 1963 r., habilitował się w 1968, a w 1982 r. dostał nominację profesorską. Był dyrektorem Instytutu Psychologii UW (1978-1981), zorganizował pierwszą w kraju Katedrę Psychologii Różnic Indywidualnych i w latach 1984-2001 nią kierował. Od podstaw stworzył też - w 1997 r. - Interdyscyplinarne Centrum Genetyki Zachowania. Z UW prof. Strelau rozstał się w 2001 roku i zaczął pracę w Uniwersytecie SWPS. Profesor Jan Strelau był pierwszym przewodniczącym Europejskiego Towarzystwa Psychologii Osobowości, przewodził Międzynarodowemu Towarzystwu Psychologii Różnic Indywidualnych, był wiceprezesem PAN i prorektorem ds. nauki w SWPS. W pracy naukowej zajmował się badaniami różnic indywidualnych ludzkiej osobowości i badaniem temperamentu. Jan Strelau był autorem tzw. regulacyjnej teorii temperamentu, opisującej takie zachowania człowieka, jak wrażliwość sensoryczna, reaktywność emocjonalna, wytrzymałość i aktywność, żwawość (szybkie reagowanie na bodźce i umiejętność zmiany zachowania) oraz perseweratywność (powtarzanie zachowania po zaniku bodźca powodującego to zachowanie). Do ich pomiaru skonstruował tzw. kwestionariusz temperamentu. W 2011 roku prof. Jan Strelau otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Był honorowym obywatelem Tczewa, doktorem honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego, poznańskiego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicz oraz Rosyjskiego Państwowego Uniwersytetu Humanistycznego w Moskwie. Był laureatem wielu nagród naukowych, takich jak: „Life-Time Achievement Award” przyznanej przez European Association of Personality Psychology, nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej - „polskiego Nobla”, nagrody Towarzystwa Maksa Plancka, nagrody Fundacji Alexandra von Humboldta. Mimo obfitującego w dramatyczne wydarzenia życia, prof. Jan Strelau zachowywał pogodę ducha. - Wyznaję zasadę, żeby nie lamentować. Kiedy złamałem nogę, cieszyłem się, że tylko jedną. Gdy rozbijam samochód, najważniejsze jest, że żyję. W napiętych sytuacjach podśpiewuję, co czasem drażni innych. Ponadto, wyjeżdżając, nigdy nie biorę ze sobą tylko jednej karty kredytowej, a materiały przygotowuję na kilku nośnikach. Z upływem lat nauczyłem się też tolerancji - niezależnie od tego, czego dotyczy. Najwięcej szacunku do innych nabrałem w trakcie pobytów w USA i Holandii. Z tolerancją się nie rodzimy, trzeba się jej nauczyć - tę lekcję odrobiłem bardzo gruntownie – zwierzył się reporterce „Dużego Formatu”.