Zbigniew Dłubak

Malarz i fotograf, jeden z najwybitniejszych twórców awangardy artystycznej w Polsce. Pochodził z Radomska, był samoukiem. W czasie II wojny walczył w Gwardii i Armii Ludowej, a w chwilach wolnych uczył się rysować i malować. Podczas Powstania Warszawskiego został aresztowany i uwięziony najpierw w Auschwitz, potem w Mauthausen-Gusen. Tam zorganizował pierwszą wystawę – na pryczy w baraku obozowym. Po wojnie, w latach 1947-49, współtworzył i działał w awangardowym warszawskim Klubie Młodych Artystów i Naukowców. Wtedy też – w czasie pobytu w sanatorium w Otwocku w 1947 roku – zrobił pierwsze zdjęcia pożyczonym aparatem małoobrazkowym. Rok później ze swoimi eksperymentalnymi fotografiami, inspirowanymi przede wszystkim konstruktywizmem, surrealizmem i abstrakcją, wziął udział we współtworzonej przez siebie I Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Krakowie, ostatniej wolnej prezentacji sztuki przed nadejściem socrealizmu. Mimo lewicowych poglądów, ostro potępiał tę metodę twórczą. Na pewien czas wycofał się z życia artystycznego, chociaż cały czas pracował. Mało znana jest np. jego seria kilkudziesięciu fotografii z pierwszej połowy 1955 r., obrazujących ostatnie miesiące budowy Stadionu X-lecia w Warszawie. Od 1953 do 1972 roku Zbigniew Dłubak był redaktorem naczelnym magazynu „Fotografia”, przez lata najlepszego pisma poświęconego tej dziedzinie sztuki w Polsce. O swoim rozstaniu z redakcją wspominał tak: - 20 lat walczyłem z wydawnictwem i cenzurą, aż wyrzucono mnie wraz z całym zespołem za publikację zdjęć Jana Bułhaka, dokumentujących wkroczenie Żeligowskiego do Wilna. Był prezesem Związku Polskich Artystów Fotografików. W 1955 r. założył Grupę 55, w opozycji do wystawy młodych w Arsenale, którą uważał za kontynuację socrealizmu. Od lat 50. XX wieku Zbigniew Dłubak był związany z galeriami prezentującymi sztukę nowatorską i eksperymentalną: „Krzywe Koło”, „Współczesna”, „Foksal”, „Remont” w Warszawie oraz „Seminarium-Foto-Medium-Art” we Wrocławiu. W tym ostatnim mieście w latach 70. współtworzył (wraz z Natalią LL i Andrzejem Lachowiczem) galerię, grupę artystyczną oraz czasopismo pod wspólną nazwą Permafo. Od 1965 roku, przez 10 lat wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (dzisiejszej ASP) w Łodzi oraz w tamtejszej „Filmówce”. Był inicjatorem „Wystawy fotografii subiektywnej” (w 1968 roku) i wystawy „Fotografowie poszukujący" (trzy lata później). W 1977 roku współtworzył Małą Galerię ZPAF w Warszawie. W1982 r. wyemigrował do Francji; zamieszkał w Meudon pod Paryżem. Do najważniejszych prac Zbigniewa Dłubaka należą cykle: „Krajobrazy” (1950 – 1962, seria „monotonnych” widoków Warszawy i okolic), „Egzystencje” (1959 – 1966, czarno-białe fotografie „banalnych” przedmiotów z pracowni artysty oraz aktów), „Ikonosfera I” (1967, instalacja - labirynt, stworzony ze zdjęć z serii ,,Egzystencje"), „Gestykulacje” (1970 – 1978, kolekcja fotografii ukazujących sekwencje poszczególnych gestów), „Desymbolizacje” (1978, układy rąk wyrażające gesty - np. pozdrowienie – uwalniane od ich pierwotnego znaczenia). Jego prace znajdują się we wszystkich ważniejszych muzeach polskich. W chwili śmierci Zbigniewa Dłubaka w Muzeum Narodowym w Warszawie trwała wystawa fotografii artystycznej lat 50. XX wieku „Egzystencje”, której organizatorzy zaczerpnęli tytuł właśnie z jednego ze wspomnianych cykli artysty.