Ludmiła Aleksiejewa

Rosyjska obrończyni praw człowieka, współzałożycielka Moskiewskiej Grupy Helsińskiej. Otwarcie krytykowała rządy Władimira Putina i sprzeciwiała się konfliktom zbrojnym w Gruzji i na Ukrainie wywołanym przez rosyjskie władze. Była w gronie autorów listu radzieckich intelektualistów do Polaków, w którym przepraszali naród polski za zbrodnię katyńską. Ludmiła Aleksiejewa urodziła się w Eupatorii na Krymie. W 1950 r. ukończyła na Uniwersytecie Moskiewskim studia historyczno-archeologiczne i zaczęła wykładać historię na uniwersytecie robotniczym. W 1953 r. zrezygnowała z kariery akademickiej. W 1966 r. zaangażowała się w wystąpienia w obronie pisarzy dysydentów Andrieja Siniawskiego i Julija Daniela. W 1967 r. brała udział w protestach w obronie dziennikarza Aleksandra Ginzburga i poety Jurija Gałanskowa – wszystkich ich skazano na odbycie kary w łagrach. Była wielokrotnie zatrzymywana i wzywana na przesłuchania, za uczestnictwo w dysydenckich wystąpieniach została wykluczona z partii komunistycznej. W 1976 r. była członkiem grupy założycieli Moskiewskiej Grupy Helsińskiej. Rok później, by uniknąć aresztowania, Aleksiejewa musiała emigrować do USA. Napisała tam znakomitą „Historię ruchu dysydenckiego w ZSRR". Chyba jako pierwsza przedstawiła w niej światu mądrą, upartą walkę o powrót do ojczyzny prowadzoną przez zesłanych przez Stalina do Azji Tatarów Krymskich. I przypomniała o niezłomnych bojownikach o niepodległość Ukrainy, którzy jeszcze w latach 70. i 80. siedzieli w najcięższych łagrach. Do Rosji wróciła w 1993 r. Po powrocie na swój ulubiony Arbat, gdzie zamieszkała w kamienicy obok skwerku z pomnikiem dawnego znajomego Bułata Okudżawy, potrafiła spokojnie, kulturalnie rozmawiać z kremlowskimi dygnitarzami na przykre dla nich tematy: o przestępstwach wojennych popełnianych przez armię i służby w Czeczenii, o cenzurze, o zabójstwach opozycjonistów, o represjach. W 2002 r. Ludmiła Aleksiejewa zaczęła działalność w komisji ds. praw człowieka przy prezydencie Rosji, później przekształconą w radę ds. rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i praw człowieka. Tam walczyła z antydemokratycznymi posunięciami władz rosyjskich. W 2004 r. z Garrim Kasparowem stworzyła Wszechrosyjski Kongres Obywatelski. Od 2009 r. organizowała mityngi na placu Triumfalnym w Moskwie w obronie art. 31 (o swobodzie zgromadzeń) Konstytucji Federacji Rosyjskiej. Została uhonorowana francuską Legią Honorową (2007), a w 2009 r. razem z innymi założycielami Memoriału otrzymała Nagrodę Sacharowa.

Zdjęcie profilowe: AFP / East News