Izrael Kryształ
Wspomnienie
Był najstarszym człowiekiem, który przeżył Holocaust. 11 marca 2016 został oficjalnie uznany za najstarszego mężczyznę na świecie przez Księgę rekordów Guinnessa. Izrael Kryształ na własne oczy widział cesarza Franciszka Józefa przejeżdżającego samochodem przez swój rodzinny Żarnów. Jeszcze przed końcem pierwszej wojny światowej Kryształ stracił rodziców. Mając 20 lat, przeniósł się do Łodzi, gdzie pracował najpierw jako ślusarz, a następnie w jednym z podłódzkich miast w rodzinnej fabryce cukierków. „To była ciężka fizyczna praca. Dźwigałem worki z cukrem ważące 25 kilogramów" - wspominał w rozmowie z izraelskim dziennikiem „Haaretz". W tym samym wywiadzie opowiadał, że od 1940 r. pracował jako cukiernik w getcie, czasem w tajemnicy za specjalną zgodą Chaima Rumkowskiego, przewodniczącego Rady Żydowskiej. Do Auschwitz został deportowany w sierpniu 1944 r. Tam zmarła jego żona, wcześniej, w getcie, zmarło dwoje jego dzieci. „Dwie książki można napisać o jednym dniu tam" - powiedział. Po wyzwoleniu wytwarzał słodycze dla radzieckich żołnierzy. Po powrocie do Łodzi odbudował fabrykę cukierków. W 1950 r. z nową rodziną wyjechał do Izraela. W Hajfie zatrudnił się w wytwórni słodyczy prowadzonej przez polskich Żydów. Później już sam robił m.in. czekoladowy likier i skórki pomarańczowe w czekoladzie. Zapytany o to, jak należy się odżywiać, by dożyć jego wieku odpowiedział: „Jem, by żyć, a nie żyję, by jeść. Człowiekowi nie potrzeba zbyt wiele. Każdy nadmiar jest zły".