Maria Dmochowska, ps. "Maja"
Wspomnienie
Żołnierz Armii Krajowej, uczestniczka powstania warszawskiego, harcerka, działaczka opozycji i posłanka z list Komitetu Obywatelskiego i Unii Demokratycznej. Maria Dmochowska, ps. „Maja”, siostra Jana Józefa Lipskiego, w Armii Krajowej służyła od 1943 r. Uczestniczyła w powstaniu warszawskim i w walkach w Puszczy Kampinoskiej. Po wojnie jako instruktorka ZHP sprzeciwiała się komunizacji związku, więc za karę zabroniono jej studiowania w rodzinnej Warszawie. W 1955 r. ukończyła studia na Akademii Medycznej w Łodzi, obroniła doktorat i uzyskała specjalizacje w dziedzinie hematologii i ochrony zdrowia. Została jednak usunięta z uczelni po wydarzeniach marcowych, bo otwarcie stawała w obronie kolegów pochodzenia żydowskiego. Współorganizowała NSZZ „Solidarność” w Łodzi. Była delegatką na pierwszy krajowy zjazd delegatów związku w Gdańsku w 1981 r. W stanie wojennym internowana. W 1989 r. została łódzką posłanką z list Komitetu Obywatelskiego. Potem w kolejnych dwóch kadencjach zdobyła mandat z ramienia Unii Demokratycznej. Od 2000 r. pracowała jako doradca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, a w latach 2006-12 była wiceprezesem IPN. W 2008 r. publicznie zaprotestowała przeciwko wydaniu w wydawnictwie IPN książki Piotra Gontarczyka i Sławomira Cenckiewicza „SB wobec Lecha Wałęsy”. Do końca życia była aktywna w organizacjach kombatanckich i społecznych, m.in. w Radzie Naczelnej Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Została odznaczona Krzyżem Armii Krajowej, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wolności i Solidarności. Od 2011 r. zasiadała w kapitule Orderu Odrodzenia Polski.
