Amos Oz

Amos Oz

Ur. 04.05.1939 Zm. 28.12.2018

Wspomnienie

Jeden z najwybitniejszych pisarzy naszych czasów. Autor ponad 20 książek, m.in. autobiograficznej „Opowieści o miłości i mroku”, od lat uważany był za jednego z najważniejszych kandydatów do literackiego Nobla. Urodził się jako Amos Klausner w Jerozolimie dziewięć lat przed ogłoszeniem przez Bena Guriona powstania państwa Izrael. Jego rodzice pochodzili z Wilna i Równego. Dorastał w kibucu Chulda położonym w centrum kraju, gdzie skończył szkołę średnią. Po odbyciu obowiązkowej służby wojskowej dostał się na Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie, studiował filozofię i historię literatury. Od 1960 r. był żonaty z Nily, wychowali troje dzieci. Z córką Fanią Oz napisał książkę „Żydzi i słowa”. Pisał od wczesnej młodości, pierwsze teksty publikował jako 22-latek, a w 1965 r. ukazał się jego pierwszy zbiór opowiadań „Tam, gdzie wyją szakale”. Napisał w sumie ponad 20 książek, publikował eseje, felietony oraz teksty polityczne, w których wielokrotnie wzywał do pojednania izraelsko-palestyńskiego. Oz brał udział w wojnie sześciodniowej na Synaju (1967) i wojnie Jom Kipur na Wzgórzach Golan (1973). W tym czasie ponownie mieszkał w kibucu, do którego wrócił po zakończeniu nauki w Jerozolimie. Chuldę opuścił w 1986 r., zamieszkał z rodziną na pustyni Negew w Aradzie. Kilka lat temu, gdy zaczął chorować, przeniósł się do Tel Awiwu. Jednym z najważniejszych dzieł Oza była autobiograficzna „Opowieść o miłości i mroku”. Z niebywałą szczerością opisał losy swojej rodziny, dorastanie w nowo powstałym państwie, zderzenie marzeń z rzeczywistością. Wybitnych książek napisał wiele, by wymienić „Fimę”, „Mojego Michała”, „Na ziemi Izraela”, „Dotknij wiatru, dotknij wody” czy ostatnio „Judasza”. Był mistrzem opowieści intymnych, uważał, że literatura, by była uniwersalna, musi być bardzo lokalna. Dlatego akcję tak wielu swoich opowiadań umieścił w kibucach, wśród ludzi, którzy doskonale się znają i wiedzą o sobie wszystko. W kwietniu 2018 r., w jednym z ostatnich wywiadów, mówił, że wszystkie państwa wzorem Stanów Zjednoczonych powinny przenieść swe ambasady z Tel Awiwu do Jerozolimy. Ale jednocześnie każde powinno otworzyć swoją placówkę dyplomatyczną w Jerozolimie Wschodniej, stolicy narodu palestyńskiego. Choć nie dostał zasłużonego Nobla, wielokrotnie nagradzano go w kraju i za granicą. Otrzymał między innymi izraelską Nagrodę Bialika w dziedzinie literatury (1986) i włoską Nagrodę Primo Leviego, w Polsce Senat RP przyznał mu medal „Zasłużony dla Tolerancji” (2002), a w marcu 2013 r. odebrał w Łodzi doktorat honoris causa tamtejszego uniwersytetu.

Michał Nogaś