Dlaczego mikołajki są 6 grudnia? Data ta związana jest ze świętym Mikołajem z Miry - biskupem, który pomagał biednym i potrzebującym, i któremu przypisuje się też kilka cudów. 6 grudnia uznaje się za dzień jego śmierci.
Mikołaj z Miry żył na przełomie III i IV wieku. Przyjmuje się, że zmarł między rokiem 345 a 362 - właśnie 6 grudnia. I to właśnie ta data przyjęła się w Polsce, ale oczywiście także innych krajach - na przykład w Czechach, Słowacji, Niemczech, Belgii czy Austrii - jako dzień obdarowywania dzieci prezentami, a postać Świętego Mikołaja zagościła na stałe w tradycji Bożego Narodzenia na całym świecie.
Mikołaj był biskupem Miry w Licji (dzisiejsza Turcja). Według przekazów urodził się ok. 270 roku jako jedyne dziecko niepłodnej dotąd, bardzo zamożnej pary. Jego rodzice osierocili syna podczas zarazy, która nawiedziła Mirę. Mikołaj stał się więc dziedzicem pokaźnego majątku.
Według legend został biskupem tylko dlatego, że po śmierci poprzedniego biskupa jednemu z dostojników kościelnych objawiło się, że nowym zostanie ten, kto pierwszy przekroczy rankiem wrota kościoła. I jako pierwszy pojawił się właśnie Mikołaj.
Według średniowiecznych przekazów jeszcze jako bogaty młodzieniec Mikołaj znany był z dobrych uczynków - pomógł m.in. swojemu chciwemu sąsiadowi. Gdy ten popadł w nędzę i zdecydował, by oddać do domu publicznego trzy swoje córki, Mikołaj postanowił mu pomóc. Trzykrotnie, pod osłoną nocy, wrzucał przez okno pieniądze przeznaczone na posag dla każdej z kobiet. Gdy sąsiad odkrył, kto go obdarował, podziękował mu, zawstydzony, i postanowił zmienić swoje życie na zgodne z przykazaniami.
Świętemu Mikołajowi z Miry przypisuje się też cudowne interwencje. Gdy ginący na wzburzonym morzu żeglarze wezwali jego pomocy, „zjawił się ktoś przed nimi, kto miał postać świętego". Święty chwycił za liny i wespół z marynarzami doprowadził statek bezpiecznie do portu.
Miał również dokonywać wskrzeszeń dzieci i młodzieńców oraz bronić niesłusznie skazanych.
Przekaz głosi, że kiedy zmarł i jego ciało zostało złożone w marmurowym grobowcu w rodzinnym mieście, wytrysnęły spod niego dwa cudowne źródła – z jednego płynęła oliwa, z drugiego zaś najczystsza woda.
Dlatego już od IX wieku Mikołaj czczony był w chrześcijaństwie jako święty i cudotwórca. W X wieku 6 grudnia wystawiano dramaty liturgiczne dla dzieci, które opowiadały jego historię i szybko stały się popularne w całej Europie. Zwyczaj wręczania prezentów najmłodszym tego dnia prawdopodobnie wiąże się właśnie z tymi przedstawieniami, a w religii chrześcijańskiej uważa się, że jest to również przejaw czynów Mikołaja z Miry - jak należy w dobry sposób korzystać z majątku i władzy.
Na obrazach często można go zobaczyć trzymającego trzy złote kule, stanowiące nawiązanie do posagu, który wręczył trzem pannom.
6 grudnia, czyli Dzień Świętego Mikołaja do XIX wieku był na ziemiach polskich dniem wolnym od pracy. W 1969 roku w Kościele katolickim zniesiono to święto.
Dziś Święty Mikołaj otaczany jest szczególną czcią na Śląsku, gdzie znajduje się najstarszy zachowany kościół romański w Polsce pod jego wezwaniem. W miastach tego dnia odbywają się barwne orszaki, na czele których maszeruje biskup Miry. W języku śląskim obyczaj ten nazywa się „mikołajstwym".
Ta tradycja zachowała się m.in. we wsi Łąka koło Pszczyny - 6 grudnia w tamtejszym drewnianym kościele odbywa się odpust. Już od godz. 10 po wsi maszerują poprzebierane grupy młodzieży z muzykantami, chodząc od domu do domu, tańcząc i śpiewając stare pieśni.
Orszaki Świętego Mikołaja znane są również w innych miejscach w Europie i na świecie, m.in. w Alzacji i Lotaryngii, a także w południowych Niemczech i Austrii.
Agnieszka Drabikowska
Źródła: mikolaj.org.pl, pl.wikipedia.org, kultura.wiara.pl