Niemal 10 milionów zwiedzających, wizyta książęcej pary, "Miasto ruin" w prezencie dla Baracka Obamy, łzy zwiedzających i duma warszawiaków z historii swojego miasta. Muzeum Powstania Warszawskiego, które powstało w zaledwie 13 miesięcy spełniło obietnice powtarzane latami weteranom i stało się jedną z najważniejszych atrakcji i wizytówek Warszawy.
"Inicjatorom i realizatorom cześć i chwała. Uczyniliście Stolicę bogatszą" - napisał w Księdze Pamiątkowej Jan Nowak-Jeziorański, legendarny "kurier z Warszawy", emisariusz Naczelnego Wodza i Komendanta Głównego Armii Krajowej. - Cieszę się, że dane mi było dożyć tego dnia, gdy w Warszawie otwarto wreszcie Muzeum Powstania - powiedział po wizycie w muzeum, które odwiedził niedługo przed śmiercią. Był wielkim orędownikiem budowy placówki, jego imię nadano głównej sali wykładowej w muzeum.
Fot. Adam Stępień / Agencja Wyborcza.plMuzeum Powstania Warszawskiego oraz wydarzenia organizowane przez placówkę odwiedziło już niemal 10 milionów ludzi. - Na początku mieliśmy taką trochę dziecinną perspektywę, niewykraczającą poza zakończenie prac i kilka pierwszych miesięcy. Wydawało się nam, że frekwencja na poziomie 200 tys. zwiedzających rocznie będzie sukcesem. Rzeczywistość przekroczyła nasze wyobrażenia - wspominał po pierwszych dziesięciu latach dyrektor Jan Ołdakowski.
Muzeum znajduje się w zabytkowej elektrowni tramwajowej u zbiegu ulic Przyokopowej i Grzybowskiej na Woli. Lokalizacja ta została wybrana ze względu na dobry stan techniczny obiektu oraz uwarunkowania historyczne. To w tej okolicy toczyły się szczególnie intensywne walki powstańcze, ulokowane były szpitale cywilne i wojskowe, a także początkowa siedziba Komendy Głównej Powstania.
Fot. Franciszek Mazur / Agencja Wyborcza.plInicjatorem budowy Muzeum Powstania Warszawskiego był prezydent Lech Kaczyński. Zostało ono otwarte 31 lipca 2004 roku, dzień przed sześćdziesiątą rocznicą wybuchu zrywu. Było to wielkie wydarzenie, wśród gości uroczystości znaleźli się m.in. kanclerz Niemiec Gerhard Schröder, wicepremier Wielkiej Brytanii John Prescott oraz sekretarz stanu USA Colin Powell. Placówka od początku budziła ogromne zainteresowanie. By zobaczyć szczątkową jeszcze ekspozycję, ludzie stali w kolejkach po kilka godzin, a wychodząc z budynku, często płakali.
Muzeum promuje dobro. Od 2011 roku przyznaje nagrodę im. Jana Rodowicza „Anody" osobom, które "potrafią dostrzec potrzebujących i mają wiarę w to, że każdy, nawet mały krok, w stronę dobra może zmienić świat". Patron nagrody, Jan Rodowicz, był powstańcem, żołnierzem Szarych Szeregów i AK, a po wojnie studiował architekturę. Zmarł w styczniu 1949 roku w wyniku brutalnego śledztwa, po aresztowaniu przez funkcjonariuszy UB. Ci, którzy go znali, mówili o jego wielkiej życzliwości, otwartości na drugiego człowieka i naturalnym odruchu niesienia pomocy.
Nagrodą "Anody" uhonorowano m.in. studenta, który będąc na wakacjach, ocalił życie czterech osób, założyciela fundacji odbudowującej domy i miejsca pracy dla irackich ofiar ISIS, lekarza, założyciela pierwszego na Podlasiu hospicjum domowego, kierowcę ze Strzelec Krajeńskich, który podczas podróży służbowej ocalił życie czterem osobom, ratując je z płonących pojazdów, czy prawniczkę z Dębicy, która zaopiekowała się nocującą na dworcu nieznajomą starszą panią z Ukrainy.
W lipcu 2017 roku muzeum odwiedzili książę William i księżna Kate. Największe wrażenie na parze książęcej zrobiła podobno replika samolotu Liberator B-24J w skali 1:1 w barwach brytyjskiego RAF. Takimi samolotami latali brytyjscy lotnicy niosąc pomoc walczącej Warszawie. 38 z nich straciło życie. Książę William i księżna Kate podczas wizyty w muzeum spotkali się również z kombatantami, a także zapalili znicze przy Murze Pamięci, na którym wyrytych jest 11 tys. 697 nazwisk poległych powstańców.
Grzegorz Jakubowski KPRPMuzeum jest bardzo aktywne w mediach społecznościowych i ma setki tysięcy fanów w internecie: ponad 356 tysięcy obserwujących na Facebooku, 55 tys. na Instagramie, niemal 32 tys. osób obserwuje muzealne konto w serwisie X, a filmy udostępnione przez placówkę na YouTube widzowie oglądali już przez ponad 800 tysięcy godzin. Hasztag #muzeumpowstaniawarszawskiego pojawił się w ponad 11 tysiącach postów na IG.
Twórcami koncepcji placówki byli Jan Ołdakowski (dyrektor muzeum) i Paweł Kowal - założyciele kultowej Galerii OFF. Dokonali rzeczy wręcz niemożliwej - stworzyli muzeum od zera w 13 miesięcy. Muzeum powstało według pomysłu krakowskiego architekta Wojciecha Obtułowicza, a projekt ekspozycji przygotował trzyosobowy zespół w składzie: architekt wnętrz i rzeźbiarz Mirosław Nizio, grafik Jarosław Kłaput i artysta plastyk Dariusz Kunowski. Aby zdążyć z budową prace były prowadzone przez cztery miesiące 24 godziny na dobę. Muzeum zostało uhonorowane prestiżową Nagrodą Stowarzyszenia Architektów Polskich 2005 za za wydarzenie kulturalne, społeczne, historyczne i architektoniczne wykraczające poza ramy architektury. W uzasadnieniu werdyktu jury wyraziło uznanie m.in. dla wprowadzenia w istniejący już obiekt podlegający renowacji „scenariusza muzealnego o niezwykłym ładunku emocjonalnym, sentymentalnym i patriotycznym".
Fot. Sławomir Kamiński / Agencja Wyborcza.plW każdy poniedziałek muzeum można zwiedzić bezpłatnie – wejściówki wydawane są w kasie. Niektórzy mają darmowe wejście przez cały rok. To m.in. powstańcy, dzieci do 7 roku życia (pod opieką rodziców), osoby odznaczone Orderem Orła Białego, Orderem Wojennym Virtuti Militari, Orderem Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis", także pracownicy innych muzeów wpisanych do Państwowego Rejestru Muzeów czy dziennikarze (za okazaniem legitymacji).
- Wystawa w Muzeum Powstania Warszawskiego była jedną z najlepszych, jakie widziałem od lat - ocenił James May, gwiazda kultowego programu Top Gear. Trójka legendarnych specjalistów od samochodów - Clarkson, May i Hammond, gościli w Polsce w październiku 2015 roku. Wystąpili na Stadionie Narodowym, a podczas poznawania miasta odwiedzili m.in. Muzeum Powstania. May podzielił się potem wrażeniami z tej wizyty na Twitterze.
- Jedną z najważniejszych spraw związanych z istnieniem muzeum jest fakt, że zmieniło ono stosunek warszawiaków do pamięci o swoim mieście, o jego historii. Stali się z niej dumni - mówił po 10 latach od otwarcia Paweł Kowal, jeden z twórców koncepcji placówki na spotkaniu z okazji promocji książki Agnieszki Sopińskiej-Jaremczak "Operacja Muzeum". Podkreślił również, że powstanie warszawskiej placówki zmieniło polskie muzealnictwo. Jej sukces przekonał polityków i samorządowców, że warto inwestować w muzea historyczne.
Orientacyjny czas zwiedzania Muzeum Powstania Warszawskiego wynosi 2 godziny. Ekspozycję można obejrzeć zarówno samodzielnie jak i z przewodnikiem, za dodatkową opłatą. Przewodnicy oprowadzają po ekspozycji w sześciu językach: angielskim, rosyjskim, francuskim, hiszpańskim, niemieckim i włoskim. Podczas zwiedzania można robić zdjęcia, natomiast nagrywanie kamerą powinno być wcześniej zgłoszone do dyżurującego koordynatora ekspozycji pod nr tel. 510 063 944.
Do muzeum można łatwo dojechać komunikacją miejską - autobusami: 102, 105, 190 oraz tramwajami 1, 11, 22, 24. Przystanek nazywa się Muzeum Powstania Warszawskiego. Jadąc metrem (II linią) należy wysiąść na stacji Rondo Daszyńskiego.
Fot. Wojciech Olkuśnik / Agencja Wyborcza.plOd 2006 roku Instytut Stefana Starzyńskiego, oddział Muzeum Powstania Warszawskiego, organizuje kultowy już festiwal muzyczno-literacki "Niewinni Czarodzieje", który nawiązuje do barwnego okresu kultury polskiej po 1956 roku i przenosi Warszawę w czasie. Wydarzenie miało już 18 edycji. Każda ma swój motyw przewodni oraz swoich bohaterów i patronów - był już m.in. "Kingsjaz dla każdego", "Kryzys. Znów damy radę" czy "Warszawa-kobiecy żywioł", a wśród bohaterów wydarzenia znaleźli się Krzysztof Komeda, Kalina Jędrusik, Stanisław Bareja czy Agnieszka Osiecka. Obowiązkowym elementem każdej edycji jest potańcówka.
Częścią ekspozycji Muzeum Powstania Warszawskiego jest film „Miasto ruin" - pierwsza na świecie cyfrowa rekonstrukcja miasta zniszczonego podczas II wojny światowej wykonana w technice 3D. Film trwa 5 minut czyli dokładnie tyle, ile potrzebuje samolot z okresu II wojny światowej, by zrobić pętlę nad historycznym centrum Warszawy. "Miasto ruin" zrealizowane zostało przez studio Platige Image, które było nominowane do Oscara za film animowany „Katedra" Tomasza Bagińskiego. Film był jednym z prezentów jakie premier Donald Tusk podarował amerykańskiemu prezydentowi Barackowi Obamie podczas jego wizyty w Polsce w 2011 roku.
Z myślą o najmłodszych dzieciach, które przychodzą z rodzicami do muzeum, powstała Sala Małego Powstańca. Pod opieką edukatorów muzealnych dzieci biorą tam udział w rozwijających aktywnościach plastycznych, podczas gdy rodzice mogą wtedy zwiedzić ekspozycję. Całościowe obejrzenie wystawy może być za trudne dla młodego, wrażliwego widza, dlatego muzeum rekomenduje je osobom powyżej 13 roku życia. Dla młodszych dzieci atrakcyjne będą takie elementy jak drukarnia, sala poświęcona łączności, samolot Liberator czy replika kanału. Z Sali Małego Powstańca można skorzystać w dni robocze w godz. 15 -18 (nie licząc wtorków, kiedy muzeum jest zamknięte), a w weekendy w godz. 10-18, z wyjątkiem sytuacji, gdy odbywają się tam zajęcia, na które obowiązują zapisy.
fot. Grażyna Jaworska „Korzenie pamięci" to inicjatywa Muzeum Powstania Warszawskiego, która została zainaugurowana w 2021 roku i stała się kluczowym elementem realizacji długofalowej misji placówki. Aby uhonorować powstańców, muzeum zachęca ich bliskich, aby dzielili się wspomnieniami o swoich przodkach, tak aby pamięć o nich przetrwała dla przyszłych pokoleń. - Chcemy tworzyć społeczność potomków powstańców warszawskich, która podejmuje „sztafetę pokoleń" – opiekunów wspomnień, marzeń i wartości przekazywanych przez powstańców – brzmi przesłanie akcji . Wywiady z członkami rodzin powstańców m.in. Karoliną Korwin-Piotrowską, Kingą Rusin, Agą Zarayan, Szymonem Majewskim, Andrzejem Wroną czy Janem Holoubkiem, dostępne są na muzealnym kanale w serwisie YouTube. Do tej pory nagrano już 150 rozmów z potomkami powstańców, ale akcja jest wciąż otwarta. Każdy potomek uczestniczki czy uczestnika powstania, który wypełni ankietę dostępną na stronie internetowej Muzeum Powstania Warszawskiego , będzie miał okazję zostać zaproszony na wywiad. Równocześnie, w ramach projektu, w warszawskich parkach sadzone są drzewa upamiętniające powstańców.
Muzeum Powstania Warszawskiego jest promotorem dobrej muzyki - organizuje znakomite koncerty i wydaje płyty. Jednym z pierwszych albumów była płyta „Wolność w sierpniu" Tomasza Stańki z muzyką skomponowaną na otwarcie placówki. Kolejnym pięknym albumem jest "Umiera piękno" Agi Zaryan nagrodzony Fryderykiem, ze świetnym przyjęciem spotkała się również płyta Lao Che "Powstanie Warszawskie". Muzeum wydało również m.in. przejmujący album zespołu Sorry Boys "Moje serce w Warszawie, a w tym roku, na 80. rocznicę powstania zaprosiło do współpracy wyjątkową postać polskiej sceny muzycznej - Monikę Brodkę. Album "WAWA" miał swoją premierę 26 lipca.
Fot. Mateusz Skwarczek / Agencja Wyborcza.plZbiory Muzeum Powstania Warszawskiego to blisko 200 tysięcy archiwalnych dokumentów, ponad 50 tysięcy fotografii, 14 tys. zdjęć w Fonotece, ponad 4 tys. wywiadów nagranych z uczestnikami i świadkami powstania warszawskiego w ramach projektu „Archiwum Historii Mówionej" oraz prawie 17,5 tysiąca woluminów w bibliotece placówki. Od momentu otwarcia ekspozycję muzeum zwiedziło 88 tys. grup zorganizowanych, prawie 480 tys. uczniów wzięło udział w lekcjach muzealnych, przeprowadzono również ponad 750 cyklicznych warsztatów rodzinnych.
Na terenie ekspozycji znajduje się sklepik z pamiątkami, muzeum prowadzi tez sklep internetowy pod adresem sklep.1944.pl. Można w nim kupić m.in. książki, albumy z fotografiami, koszulki z parą powstańców czy samolotem Liberator, płyty, przybory szkolne czy jedwabną apaszkę w grochy, którą nosili powstańcy warszawscy. Apaszki do dziś wywołują wiele emocji i domysłów, były one różnych kolorów i wzorów. Niektórzy powstańcy pozyskali je w magazynach niemieckich na Stawkach. W 2014 roku muzeum rozpoczęło akcję „Apaszka z Powstania" i namawiało młodych ludzi do do „selfie" w powstańczej apaszce, aby upamiętnić bohaterów z 1944 roku. Jako pierwsza takie zdjęcie umieściła na swoim blogu promotorka mody Dorota Wróblewska, a za nią najbardziej znani projektanci mody w Polsce.
Materiały Muzeum Powstania Warszawskiego/FacebookEkspozycja Muzeum Powstania Warszawskiego oddziałuje obrazem, światłem i dźwiękiem, a wykorzystane multimedia przybliżają zwiedzającym powstańczą rzeczywistość. Trasa zwiedzania ma układ chronologiczny i prowadzi przez poszczególne sale tematyczne. Ekspozycja przenosi gości muzeum na granitowym bruk wśród gruzów niszczonej stolicy. Centralnym elementem ekspozycji jest "bijące serce Warszawy" - stalowy monument, przechodzący przez wszystkie kondygnacje budynku. Na jego ścianach wyryte jest kalendarium powstania, a dobiegające z niego brzmienie bijącego serca symbolizuje życie Warszawy w 1944 roku. Budynek muzeum otoczony jest Parkiem Wolności, w którym znajduje się Mur Pamięci. A na nim 11 697 nazwisk powstańców poległych w czasie walk.
Więcej informacji na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego.
oprac. Agnieszka Drabikowska