Argentyńska poetka Silvina Ocampo nazywała to miejsce "Wenecją bez kanałów". "Bo groby wyglądają jak stojące przy ciasnych uliczkach pałace, a trumny stoją na widoku. Bogate rodziny lubiły się afiszować i prześcigały ze sobą w ich cenach i jakości, jak gdyby chodziło o samochody czy suknie".
Cementerio de la Recoleta w Buenos Aires to jeden z najpiękniejszych cmentarzy świata i jedna z największych atrakcji turystycznych miasta. Urok tego miejsca doceniła w 2013 roku amerykańska telewizja CNN, umieszczając argentyński cmentarz w rankingu 10 najwspanialszych nekropolii na całym globie.
Jeden z najważniejszych autorów XX wieku, Argentyńczyk Jorge Luis Borges, napisał kiedyś o Recoleta, że "tutaj leży skromna śmierć porteńska". Ale ocena pisarza nie należała, delikatnie mówiąc, do najtrafniejszych.
– Choć Borges nierzadko mylił się w osądach lub po prostu przesadzał, to było chyba jedno z jego najosobliwszych stwierdzeń. Recoleta nie ma w sobie nic ze skromności. To zbiorowisko zbytkownych grobów, ciasno ułożonych na niewielkiej przestrzeni w najbogatszej dzielnicy miasta, a być może i kraju, a leżą w nich wyłącznie przedstawiciele starych rodów, bohaterowie lub milionerzy. Swoją drogą na Recoleta można obecnie grzebać wyłącznie potomków owych znamienitych rodzin albo – co też czasem się zdarza – ich przyjaciół, którym takie rody użyczyły miejsca w grobie (zazwyczaj również bogatych, choć nie aż tak bardzo) – opisuje Marianna Enriquez w książce "Ktoś chodzi po twoim grobie" , w której opowiada o swoich podróżach po cmentarzach.
Fot. ShutterstockCi, którzy odwiedzili Cementerio de la Recoleta, porównują to miejsce do małego miasta, a nawet willowej dzielnicy, ponieważ niektóre grobowce, ociekające złotem i marmurami, wyglądają niemal jak pałace. Na pięciu hektarach znajduje się ok. 4,7 tys. budowli, z których 80 uznanych zostało za zabytki. Mauzolea, w których spoczywają bohaterowie i bogate rody Argentyny, często pozostają otwarte, wystawiając na publiczny widok stojące obok siebie trumny, ale także fotele, obrazy, zdobione żyrandole. W grobowcach są także zdjęcia ślubne zmarłych, fotografie z parad wojskowych, a nawet portrety ulubionych zwierząt. Tak jakby te wnętrza wciąż ktoś zamieszkiwał.
"Groby wyglądają jak stojące przy ciasnych uliczkach pałace; trumny stoją na widoku, bo bogate rodziny lubiły się afiszować i prześcigały ze sobą w ich cenach i jakości, jak gdyby chodziło o samochody czy suknie" – pisze Enriquez.
Na nagrobnych inskrypcjach rzadko kiedy podawana jest data urodzenia zmarłej osoby – Argentyńczycy uważają bowiem, że dużo ważniejsza i wystarczająca jest data śmierci, bo to właśnie w momencie odchodzenia z tego świata ta zacna osoba znaczyła najwięcej.
Historia cmentarza sięga końcówki XIX wieku, kiedy mieszkańcy dzielnicy Recoleta zlecili zaprojektowanie nekropolii francuskiemu inżynierowi Prospero Catelinie. W 1881 roku jego plan zmienił włoski architekt Juan Antonio Buschiazzo, a rok później zaczęły powstawać tu pierwsze grobowce.
Cementario de la Recoleta od początku przeznaczony był tylko dla sławnych i bogatych Argentyńczyków, m.in. polityków – spoczywa tu aż siedmiu prezydentów Argentyny, noblistów, naukowców, artystów i bohaterów wojennych. Miejsce pochówku bywało tu znacznie droższe niż niejedna nieruchomość w Buenos Aires, a dziś na tak prestiżowe miejsce spoczynku mogą liczyć jedynie ci, którzy posiadają tu rodzinne grobowce.
Przez cały rok na cmentarz Recoleta ciągną tłumy turystów. Przede wszystkim, by zobaczyć jeden najważniejszy grób. Ten, w którym pochowana jest legenda Argentyny Eva Perón: wychowana w nędzy żona dyktatora Juana Peróna, Duchowa Przywódczyni Narodu, uwielbiana przez miliony Argentyńczyków za walkę o prawa kobiet i pomoc najuboższym.
Kochali ją robotnicy, biedacy, kobiety, zaś nienawidzili ci, którzy uważali Evitę za narzędzie propagandy reżimu swojego męża, a także ci, których raziła jej rozrzutność i niezbyt pochlebna przeszłość.
Fot. ShutterstockEva Perón zmarła na raka w 1952 roku w wieku trzydziestu trzech lat.
"Opłakiwała ją większość kraju. Niektórzy tu wtrącą: ale była też znienawidzona. To prawda: nienawiść była równie silna, na pewnej ścianie pojawił się nawet napis »Niech żyje rak«. Jednak prawda jest taka, że nienawistników było zdecydowanie mniej. Żałoba po Evie była powszechna" – opisuje Marianna Enriquez.
Podczas uroczystości pogrzebowych jej ciało wystawiono na publiczny widok w szklanej trumnie, a Juan Perón zapowiedział, że wybuduje żonie pomnik większy niż Statua Wolności.
Ale pomnik nie powstał, bo dyktatora odsunięto od władzy, a ciało Evity na kilkanaście lat w tajemniczych okolicznościach zniknęło. Dopiero po latach okazało się, że wywieziono je do Europy i prawdopodobnie w Mediolanie pochowano pod fałszywym nazwiskiem.
Na cmentarzu Recoleta Eva Perón spoczęła w grobowcu rodziny Duerte dopiero 22 lata po śmierci.
Jej grób w 2017 roku odwiedził dziennikarz "Gazety Wyborczej" Michał Nogaś , podążając w Buenos Aires śladami podróżnika Tony'ego Halika.
"Niełatwo miejsce pochówku Evity znaleźć. Dlatego porada praktyczna: od głównego wejścia należy iść prosto do pierwszego skrzyżowania, następnie skręcić w lewo i dojść do wielkiej mogiły, która blokuje drogę, obejść ją i skręcić w prawo. Potem już łatwo – trzecia alejka po lewej, ale należy bardzo dokładnie przyglądać się grobowcom i umieszczonym na nich tabliczkom – ta poświęcona Evicie jest niewielka i znajduje się w prawym dolnym rogu.
Podejrzewam, że Halik na cmentarzu na Recolecie przynajmniej raz w życiu był. Spoczywają tam przecież najwybitniejsi przedstawiciele narodu argentyńskiego, do którego od drugiej połowy lat 50. XX w. należał – prezydenci, pisarz, laureat Nobla w dziedzinie chemii Luis Federico Lloir.
Grobowce, których wystrój zapiera dech w piersiach (nie licząc tych rozpadających się), są ulubionym miejscem odpoczynku lokalnych kotów.
Na Recoletę Halik nie mógł przyjechać metrem. Położona najbliżej cmentarza stacja Las Heras została otwarta w 2015 r. i jest – jak dotąd – ostatnią najmłodszej linii H" – opisywał Michał Nogaś.
Fot. ShutterstockZaś Marianna Enriquez wspominając swoje doświadczenia, radzi:
"Jeśli cmentarz się nie spodoba, zawsze można usiąść w którymś z okolicznych barów, bo Recoleta znajduje się przy jednym z najbardziej uczęszczanych centrów handlowych w Buenos Aires: to żadna oaza spokoju, leży w samym środku miasta.
Choć turyści zazwyczaj wracają zaskoczeni i zadowoleni. Jedyną osobą, która prawie umarła z przerażenia, był E., mąż mojej koleżanki (oboje są Turkami i mieszkają w Stambule). Wrócił stamtąd wstrząśnięty, ale nie ze strachu przed śmiercią czy przed cmentarzami: poraził go panujący tam przepych i brak skromności.
– Jest wszystkim tym, czym cmentarz być nie powinien – powiedział zirytowany. – Jest okropny. To nie jest miejsce zadumy i nie ma w sobie żadnej doniosłości".
Agnieszka Drabikowska