Zacznij od miejsca! Dokumentacja przechowywana jest tam, gdzie została wytworzona. Koniecznie trzeba sprawdzić, do jakiego urzędu stanu cywilnego lub której parafii przynależała miejscowość, w której poszukiwany przodek się urodził, wziął ślub czy zmarł. Granice poszczególnych gmin czy powiatów zmieniały się bardzo dynamicznie w przeszłości – na szczęście z pomocą przyjdą nam wyszukiwarki z informacją (nawet z XIX i początku XX wieku!) o przynależności poszczególnych miejscowości do konkretnej parafii lub gminy wyznaniowej, dostępne online:
• kartenmeister.com Baza zawierająca dane o miejscowościach, które przed wojną należały do Niemiec, a obecnie należą do Polski
• www.meyersgaz.org Spis miejscowości obejmujący Cesarstwo Niemieckie w jego granicach z lat 1871-1918 (w tym dzisiejsze polskie miejscowości)
• Baza Miejscowości Kresowych Pomoże w ustaleniu przynależności administracyjnej miejscowości kresowych kami.net.pl/kresy
Jeżeli ustalisz już miejsca związane z wydarzeniami dotyczącymi życia Twoich przodków, kolejnym krokiem będzie wyszukiwanie konkretnych informacji i dokumentów. A te dostępne są w ramach bardzo wielu portali i baz genealogicznych – możemy śmiało zaryzykować stwierdzenie, że w wielu przypadkach stworzysz drzewo genealogiczne, nie wychodząc z domu.
Lista darmowych baz i portali genealogicznych:
• Szukajwarchiwach Największa polska internetowa baza publikująca skany dokumentów niezbędnych do poszukiwań genealogicznych. Jest to stale rozwijany serwis internetowy, na którym prezentowane są skany i opisy materiałów archiwalnych zgromadzonych w siedemdziesięciu jeden polskich Archiwach Państwowych i ich oddziałach oraz czterdziestu instytucjach współpracujących. Pomysłodawcą, twórcą i administratorem serwisu jest Narodowe Archiwum Cyfrowe. szukajwarchiwach.gov.pl
• Geneteka Największa polska baza danych metrykalnych, zawierająca indeksy z różnych regionów Polski, a także terenów, które historycznie należały do Polski w przeszłości (m.in. Ukraina, Litwa czy Białoruś). Na dzień 26.02.2025 zawiera aż 58.744.105 indeksów! geneteka.genealodzy.pl
• Poznan Project Regionalna baza obejmująca indeksy ksiąg małżeństw oraz innych dokumentów archiwalnych z obszaru Poznania i okolic. poznan-project.psnc.pl
• BaSIA Regionalna baza obejmująca Wielkopolskę, Kujawy oraz Pomorze, zawierająca indeksy ksiąg metrykalnych i innych dokumentów archiwalnych. basia.famula.pl
• Lubgens Baza genealogiczna dla Lubelszczyzny, obejmująca m.in. indeksy ksiąg metrykalnych, spisy ludności. lubgens.eu
• Świętogen Regionalna baza danych obejmująca Świętokrzyskie, zawiera indeksy ksiąg metrykalnych i innych dokumentów historycznych. genealodzy-kielce.pl
• Projekt Podlasie Wyszukiwarka indeksów ksiąg metrykalnych z terenów Podlasia i północnego Mazowsza. indeksy.projektpodlasie.pl
• Genealogia w Archiwach Ogólnopolska baza publikująca skany akt stanu cywilnego i ksiąg metrykalnych przechowywanych w Archiwum Państwowym w Toruniu i Bydgoszczy. genealogiawarchiwach.pl
• Jewish Record Indexing Poland Baza zawierająca zindeksowane dane o ludności żydowskiej znajdujące się w polskich archiwach (przede wszystkim metryki i akty stanu cywilnego). jri-poland.org/search
• Wielka Genealogia Minakowskiej Baza bardzo przydatna dla wszystkich tych, którzy mają szlacheckie korzenie. Zbiera i porządkuje w jednym miejscu genealogię znacznej części elit polskich z okresu XIV-XIX w. Znajdziemy tu także: herbarze, biogramy wybitnych postaci, spisy i rejestry szlachty, wykazy osób pełniących funkcje publiczne i sprawujących urzędy. wielcy.pl/wgm/?hl=pl
• Księgi metrykalne z zasobu AGAD on-line Baza publikująca skany ksiąg metrykalnych tzw. "zabużańskich" znajdujących się w zasobie Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. agad.gov.pl/inwentarze/testy.html
• FamilySearch Portal oferujący dostęp do ogromnej liczby baz danych, archiwów i dokumentów z całego świata. Największy i prawdopodobnie najstarszy portal genealogiczny na świecie zarządzany i stworzony przez Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (LDS), potocznie zwanych Mormonami. W zasobach FamilySearch znajdują się również mikrofilmy i skany z dzisiejszych i historycznych terenów Polski. Zawiera wyszukiwarkę indeksów, mikrofilmów oraz skanów dokumentów dla poszczególnych miejscowości. familysearch.org/pl/search/catalog
• Arolsen Archives Archiwum dokumentów dotyczących osób prześladowanych w czasie II wojny światowej i przesiedleńców, pracowników przymusowych itp. arolsen-archives.org
• Indeks represjonowanych (IPN) Baza danych osób represjonowanych w okresie II wojny światowej i w czasach PRL-u, tworzona przez Instytut Pamięci Narodowej. indeksrepresjonowanych.pl
• Straty Wyszukiwarka imienna stworzona i prowadzona przez Instytut Pamięci Narodowej, publikująca informacje o ofiarach II wojny światowej i osobach represjonowanych przez okupanta niemieckiego w latach 1939-1945. straty.pl
I wiele, wiele więcej…
A wszystko to nie byłoby możliwe, gdyby nie indeksacja i digitalizacja dokumentacji – a szczególnie akt metrykalnych, przeprowadzane w głównej mierze przez rzeszę wolontariuszy z Polski i całego świata!
Czym jest indeksacja? To odczytywanie i wypisywanie najważniejszych danych z danego aktu oraz wpisywanie ich do bazy z podziałem na poszczególne miejscowości, gdzie akt został wytworzony.
Czym jest digitalizacja? To przenoszenie dokumentu z formy papierowej na elektroniczną, a tym samym zabezpieczenie go i tworzenie jego cyfrowej kopii. Zazwyczaj odbywa się za pomocą skanera lub aparatu fotograficznego.
Wizyta w Archiwum
Nie wszystkie dokumenty zostały już zdigitalizowane i udostępnione w wymienionych bazach czy portalach genealogicznych. Kiedy więc przejdziemy już przez indeksy oraz skany akt dostępne online, kolejnym krokiem będzie praca z fizycznym dokumentem. W niektórych przypadkach jedyną możliwością prowadzenia badań nad historią rodziny jest osobista wizyta w archiwum. Chcąc, żeby kwerenda (poszukiwania dokumentacji) przebiegła sprawnie i przyniosła oczekiwane rezultaty, warto się do niej odpowiednio przygotować. Przed udaniem się do czytelni akt należy zapoznać się z inwentarzem interesującego nas zespołu archiwalnego. Dokument ten zawiera wykaz zachowanych jednostek archiwalnych, z których każda ma przypisaną unikalną sygnaturę. W przypadku akt metrykalnych jedna księga, obejmująca wpisy z określonych lat, odpowiada jednej jednostce archiwalnej. Przed skorzystaniem z materiałów konieczne jest ich wcześniejsze wyselekcjonowanie oraz zamówienie, podając właściwe sygnatury, a także ustalenie terminu wizyty w archiwum. Warto również zapoznać się z zasadami udostępniania dokumentacji, ponieważ niektóre materiały można przeglądać wyłącznie przy użyciu środków ochrony osobistej, takich jak rękawiczki czy maseczki.
Nieco inne wyzwania czekają genealogów planujących badania w archiwach parafialnych. W takim przypadku konieczne jest uzyskanie zgody proboszcza, który sprawuje pieczę nad księgami metrykalnymi, co nie zawsze okazuje się łatwe. Jednak możliwość odwiedzenia miejsc, z których wywodzili się przodkowie, oraz wgląd w oryginalne dokumenty sprzed dwóch czy nawet trzech stuleci stanowią wyjątkowe doświadczenie, które rekompensuje wszelkie trudności.
Portale i programy genealogiczne – gdzie budować swoje drzewo?
Zanim przedstawimy rodzaje programów i portali, warto podkreślić, że łączy je przede wszystkim jedna, bardzo ważna cecha – mają ten sam format zapisywania plików GEDCOM.
GEDCOM (ang. Genealogical Data Communication) – format (standard), za pomocą którego możliwa jest wymiana danych pomiędzy programami genealogicznymi. Warto więc pamiętać, że gdy stworzymy drzewo w jednym z programów, łatwo będzie nam je przenieść do dowolnego innego, jeżeli ten pierwszy nie będzie spełniał naszych oczekiwań.
Sam wybór programu czy portalu do budowy drzewa genealogicznego jest bezsprzecznie jednym z pierwszych kroków, jakie powinien powziąć początkujący genealog. W dobie cyfryzacji odkrywanie historii własnej rodziny stało się prostsze dzięki różnorodnym programom i portalom genealogicznym. Narzędzia te umożliwiają tworzenie, zarządzanie oraz udostępnianie drzew genealogicznych w sposób intuicyjny i efektywny. Poniżej przedstawiamy przegląd najpopularniejszych z nich, które mogą pomóc w zgłębianiu rodzinnych korzeni.
• Ancestry.com Ancestry.com to jeden z największych portali genealogicznych na świecie, oferujący użytkownikom możliwość tworzenia drzew genealogicznych oraz dostęp do obszernej bazy danych historycznych. Portal działa w modelu subskrypcyjnym, z 14-dniowym okresem próbnym. Należy jednak zauważyć, że interfejs nie jest dostępny w języku polskim. ancestry.com
• MyHeritage MyHeritage to portal cieszący się dużą popularnością w Polsce, oferujący interfejs w języku polskim oraz możliwość tworzenia drzew genealogicznych. Użytkownicy mogą korzystać z darmowej wersji z ograniczeniem do 250 osób w drzewie, natomiast pełen dostęp do zaawansowanych funkcji wymaga wykupienia abonamentu. Portal oferuje również usługę testów DNA oraz dostęp do obszernej bazy danych historycznych. myheritage.com
• FamilySearch FamilySearch to darmowy portal genealogiczny zarządzany przez Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Umożliwia tworzenie drzew genealogicznych oraz dostęp do miliardów zdigitalizowanych dokumentów z całego świata. Interfejs dostępny jest w języku polskim, co ułatwia korzystanie z serwisu. Charakterystyczną cechą FamilySearch jest możliwość współpracy z innymi użytkownikami nad jednym drzewem genealogicznym. familysearch.org
Programy genealogiczne do instalacji na komputerze
• Drzewo Genealogiczne II Drzewo Genealogiczne II to program stworzony przez polską firmę PL-SOFT, umożliwiający tworzenie i zarządzanie drzewami genealogicznymi z uwzględnieniem szczegółowych informacji o członkach rodziny. Program oferuje funkcje takie jak dodawanie zdjęć, generowanie wykresów przodków oraz import i eksport plików w formacie GEDCOM. Program jest płatny, a po zakupie licencji użytkownik otrzymuje dożywotni dostęp do aplikacji.
• Ahnenblatt Ahnenblatt to program do tworzenia drzew genealogicznych, dostępny w języku polskim. Oferuje intuicyjny interfejs oraz szeroki zakres funkcji, takich jak import i eksport plików GEDCOM, generowanie raportów oraz wykresów rodzinnych. Program pozwala na łatwe zarządzanie informacjami o przodkach oraz ich relacjach rodzinnych. Podstawowa wersja programu jest darmowa, natomiast wersja komercyjna oferuje dodatkowe funkcje.
• Family Tree Builder Family Tree Builder to darmowy program dostępny w wielu językach, w tym po polsku. Oferuje funkcje takie jak tworzenie drzew genealogicznych, dodawanie zdjęć oraz dokumentów, a także generowanie różnorodnych wykresów i raportów. Program umożliwia synchronizację danych z kontem na portalu MyHeritage, co pozwala na dostęp do drzewa genealogicznego z różnych urządzeń oraz współpracę z innymi członkami rodziny. myheritage.com
Wybór odpowiedniego narzędzia do tworzenia drzewa genealogicznego zależy od indywidualnych potrzeb oraz oczekiwań użytkownika. Portale online, takie jak Ancestry.com, MyHeritage czy FamilySearch oferują szeroki dostęp do baz danych oraz możliwość współpracy z innymi genealogami, co może być niezwykle pomocne w poszukiwaniach. Z kolei programy instalowane na komputerze, takie jak Drzewo Genealogiczne II, Ahnenblatt czy Family Tree Builder zapewniają większą kontrolę nad danymi oraz możliwość pracy offline. Warto rozważyć skorzystanie z kilku narzędzi jednocześnie, aby maksymalnie wykorzystać dostępne zasoby i funkcje, dostosowując je do własnych potrzeb w odkrywaniu historii swojej rodziny.
Kinga Urbańska Stowarzyszenie Twoje Korzenie w Polsce
* * * W naszym serwisie będziemy publikować kolejne artykuły poświęcone genealogii i poszukiwaniu przodków. Jeśli interesują Cię rodzinne historie, dawne dokumenty i sposoby odkrywania swoich korzeni – koniecznie zaglądaj do nas regularnie!
