Anna Kamińska z Bielska-Białej we Wszystkich Świętych odwiedza nie tylko groby rodzinne, pamięta o zapaleniu zniczy również na mogiłach znanych osób, spoczywających w jej mieście. - Co roku odwiedzamy cmentarz parafii pw. Opatrzności Bożej w Białej - opowiada. – Na pierwszy rzut oka ta nekropolia niczym szczególnym się nie wyróżnia, ale jest tutaj na przykład pochowany Maciej Wojtyła, dziadek papieża Jana Pawła II.
Wiele osób odwiedza na tej nekropolii grób rodziny Nehrebeckich. Pochowani są tam: Władysław Nehrebecki, reżyser filmów animowanych m.in. o przygodach Bolka i Lolka, oraz Roman, protoplasta Lolka. Nie sposób przeoczyć tej mogiły - na pomniku wyryte są sylwetki dwójki przyjaciół z kreskówki.
Na tym samym cmentarzu spoczywają dwaj znani bokserzy: czterokrotny mistrz Europy i trzykrotny medalista olimpijski Zbigniew Pietrzykowski, oraz Tadeusz „Teddy" Pietrzykowski, przedwojenny wicemistrz Polski, który w czasie II wojny światowej był więziony w niemieckich obozach Auschwitz oraz Neuengamme. O wojennych losach Tadeusza Pietrzykowskiego i stoczonych przez niego walkach za kratami obozów opowiada wyreżyserowany w 2020 roku przez Macieja Barczewskiego film „Mistrz".
Jak w Białej Nehrebeccy i Pietrzykowscy, tak również na innych cmentarzach w kraju i za granicą spoczywa wielu znanych Polaków. Podpowiadamy kilka miejsc, które wypada odwiedzić na początku listopada.
Warszawskie Powązki
Stołeczny Cmentarz Powązkowski, zwyczajowo nazywany Starymi Powązkami zajmuje aż 43 hektary na terenie dzielnicy Wola, między ulicami: Powązkowską, Okopową, Spokojną, Jana Ostroroga i Tatarską. Nekropolia została założona w 1790 roku i w całości jest objęta ochroną konserwatora zabytków. Spoczywają tu m.in. uczestnicy powstań narodowych - od insurekcji kościuszkowskiej do powstania warszawskiego - literaci, naukowcy, sportowcy, politycy i artyści. Najwybitniejsi Polacy chowani są tu wzdłuż wytyczonej w 1925 roku Alei Zasłużonych. Pierwszy – w 1925 roku spoczął tam noblista Władysław Reymont. Obok niego leżą tu m.in. piloci Stanisław Wigura i Franciszek Żwirko, śpiewak Jan Kiepura, aktorki Hanka Ordonówna, Jadwiga Smosarska i Kalina Jędrusik, historyk Paweł Jasienica, poeta i piosenkarz Wojciech Młynarski.
Na Starych Powązkach są też groby Polaków znanych ze srebrnego ekranu i teatralnych desek, m.in. Niny Andrycz, Aleksandra Bardiniego, Hanki Bielickiej, Bogusza Bilewskiego, Mieczysławy Ćwiklińskiej, Edmunda Fettinga, Gustawa Holoubka, Jana Kobuszewskiego, Ireny Kwiatkowskiej, Henryka Machalicy, Andrzeja Łapickiego, Marka Perepeczko, Ireny Solskiej, Lucyny Winnickiej. To w Warszawie pochowani są także reżyser Krzysztof Kieślowski, autorka tekstów piosenek i poetka Agnieszka Osiecka. Wiele osób odwiedza na Powązkach także groby historyka Aleksandra Gieysztora, uczonego i polityka Hugo Kołłątaja, oraz pisarzy: Mirona Białoszewskiego, Stanisława Cat-Mackiewicza, Wandy Chotomskiej, Adolfa Dygasińskiego, Zbigniewa Herberta, Bolesława Leśmiana, Leopolda Staffa.
Nie mniej znani i godni naszej pamięci Polacy spoczywają na znajdującym się w sąsiedztwie Starych Powązek Cmentarzu Wojskowym. Swoje kwatery mają tu m.in. rzeźbiarka Magdalena Abakanowicz, polarnik Henryk Arctowski, historyczka literatury Maria Janion, poeci Krzysztof Kamil Baczyński i Julian Tuwim, reportażysta Ryszard Kapuściński, pisarka Zofia Nałkowska, aktorzy Adam Hanuszkiewicz, Tadeusz Łomnicki, Wojciech Pszoniak, Zbigniew Zapasiewicz, kompozytor i poeta Grzegorz Ciechowski, malarz Edward Dwurnik, pianista Władysław Szpilman, lekkoatletka Irena Szewińska, politycy – Władysław Bartoszewski, Bronisław Geremek, Jacek Kuroń, Jan Lityński, Henryk Wujec.
Cmentarz Rakowicki w Krakowie
Krakowski cmentarz Rakowicki to nekropolia komunalna na Starym Mieście, założona w 1803 roku. Ma 42 hektary powierzchni i jest wpisana do rejestru zabytków. Spoczywa tu około 75 tysięcy osób. To miejsce pochówku m.in. naukowców, działaczy niepodległościowych, ludzi świata kultury, polityków. Przy głównej alei znajdują się na przykład groby malarza Jana Matejki, aktorki Heleny Modrzejewskiej i twórcy teatru Cricot 2 Tadeusza Kantora.
W krakowskiej nekropolii spoczywają też Ignacy Daszyński, twórca Piwnicy pod Baranami Piotr Skrzynecki, piosenkarz i poeta Marek Grechuta oraz noblistka Wisława Szymborska.
Groby władców (nie tylko) na Wawelu
Pierwsi władcy odrodzonego Królestwa Polskiego aż do śmierci króla Jana Olbrachta (w 1501 roku) byli chowani pod posadzką katedry wawelskiej w Krakowie. Zygmunt Stary, rozpoczął tradycję chowania królów w kryptach katedralnych. Oprócz niego spoczywają tam królowie Zygmunt August, Stefan Batory i Jan III Sobieski.
W katedrze pochowano też szczątki zasłużonych żołniwrzy - Tadeusza Kościuszki, ks. Józefa Poniatowskiego, Władysława Sikorskiego, a także wieszczów - Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego. Natomiast pod Wieżą Srebrnych Dzwonów spoczywa Józef Piłsudski.
Ale wawelska katedra nie jest jedynym miejscem, gdzie można spotkać groby polskich królów. Władysław I Herman i jego syn Bolesław III Krzywousty zostali pochowani w katedrze w Płocku. Miejsce ich spoczynku upamiętnia marmurowy sarkofag ze złożonymi na nim insygniami władzy: mieczem, berłem oraz diademem.
Cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem
Zakopiańska nekropolia przy ul. Kościeliskiej została założona w drugiej połowie XIX wieku przez pierwszego proboszcza, księdza Józefa Stolarczyka. Piękna nekropolia z unikatowymi nagrobkami to miejsce pochówku wielu osób związanych z polskimi górami. Spoczywa tutaj np. słynny skoczek narciarski Stanisław Marusarz. W sąsiedztwie znajduje się kwatera poety i powieściopisarza Kazimierza Przerwy-Tetmajera i poety, felietonisty, krytyka teatralnego i publicysty Kornela Makuszyńskiego. Pochowani są tutaj też przedstawiciele słynnych zakopiańskich rodów - Gąsienicowie i Pęksowie.
Jednak groby wybitnych Polaków można w Polsce znaleźć również poza wspomnianymi wyżej nekropoliami. Przykładowo, miejscem pochówku pierwszego króla Polski Bolesława Chrobrego jest Złota Kaplica katedry w Poznaniu. Pochodzący z Torunia Mikołaj Kopernik, astronom, który „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię", spoczywa w bazylice archikatedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku. Szczątki poety Jana Kochanowskiego znajdują się w kościele Podwyższenia Krzyża Świętego w Zwoleniu na południu województwa mazowieckiego. Natomiast w podziemiach kościoła Najświętszej Maryi Panny i św. Floriana we wsi Czarnca niedaleko Włoszczowej w województwie świętokrzyskim, znajduje się krypta rodowa z grobem hetmana Stefana Czarnieckiego.
„Polskie" nekropolie poza granicami kraju
W skład cmentarza Na Rossie w litewskim Wilnie wchodzi Stara Rossa (z lat 1769/1801), Nowa Rossa (1847), Cmentarz Wojskowy (1920) oraz mauzoleum Matka i Serce Syna (1936). To na tym cmentarzu spoczywa ciało Marii z Billewiczów Piłsudskiej, matki Józefa Piłsudskiego, oraz serce marszałka. W Wilnie pochowano też m.in. historyka, polityka i profesora Joachima Lelewela czy tłumacza i poetę Władysława Syrokomlę.
Od 1786 roku istnieje cmentarz Łyczakowski we Lwowie. Spoczywają tu m.in. pisarka Maria Konopnicka oraz malarz Artur Grottger. Częścią nekropolii jest Cmentarz Orląt Lwowa, na którym leżą obrońcy miasta polegli w latach 1918-1920.
Znani Polacy pochowani są też na nekropoliach w innych zakątkach świata. Przykładowo, generał Józef Haller i generał Tadeusz „Bór" Komorowski maja swoje kwatery na cmentarzu Gunnersbury w Londynie.
Na cmentarzu Père-Lachaise w Paryżu spoczywa Fryderyk Chopin. Bardzo ważnym miejscem dla Polaków jest cmentarz Les Champeaux w Montmorency nazywany Panteonem polskiej emigracji. Spoczywają tu między innymi pisarze Julian Ursyn Niemcewicz i Aleksander Wat, malarka Olga Boznańska, rzeźbiarz Cyprian Godebski.
W szczególnym miejscu pochowana została Maria Skłodowska-Curie. Szczątki noblistki – razem z ciałem jej męża Pierre’a Curie – od 1995 roku spoczywają w Panteonie, mauzoleum najwybitniejszych Francuzów znajdującym się w paryskiej Dzielnicy Łacińskiej.