Janusz Brochwicz-Lewiński, ps. „Gryf”

Janusz Brochwicz-Lewiński, ps. „Gryf”

Ur. 17.09.1920 Zm. 05.01.2017

Wspomnienie

Bohater powstania warszawskiego, legendarny „Gryf", żołnierz Batalionu AK "Parasol", dowódca obrony Pałacyku Michla. Janusz Brochwicz-Lewiński po ukończeniu nauki w liceum w Wołkowysku w 1938 r. rozpoczął służbę wojskową. W stopniu kaprala podchorążego walczył w kampanii wrześniowej. Po agresji ZSRR na Polskę dostał się do niewoli sowieckiej, z której zbiegł. Brał udział w konspiracji, najpierw w ZWZ, potem w AK. Od 1940 do 1942 r. pracował w Puławach na stanowisku administracyjnym, będąc jednocześnie agentem polskiego wywiadu. Zdekonspirowany przedostał się do Lublina i Janowa Lubelskiego i tam działał jako dowódca oddziału partyzanckiego na Lubelszczyźnie. Wśród Niemców miał przydomek „Rycerski Dowódca" - atakowane przez niego konwoje niemieckie były ogołacane z broni i wyposażenia ale puszczane wolno. Na rozkaz dowódcy okręgu warszawskiego przeniósł się do batalionu „Parasol", gdzie był instruktorem wyszkolenia w konspiracyjnej podchorążówce. Podczas powstania warszawskiego do 5 sierpnia dowodził obroną Pałacyku Michla na Woli. Zdołał czterokrotnie odeprzeć natarcie niemieckie wspierane jednostkami pancernymi, w czasie piątego ataku dostał rozkaz odwrotu. Podczas szturmu na aptekę Wendego udało mu się wydobyć niedostępne dla Polaków lekarstwa i środki znieczulające. Został ciężko ranny podczas walk na cmentarzu ewangelickim na Woli, co wyeliminowało go z dalszych walk. Po kapitulacji powstania znalazł się w obozie przejściowym Lamsdorf, a następnie w obozie jenieckim Murnau wyzwolonym przez Amerykanów. Po wojnie przebywał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Wstąpił do armii brytyjskiej (III Pułk Królewski Huzarów), służył m.in. w gwardii przybocznej króla Jerzego VI. Działał również, m.in. w Palestynie i Sudanie, jako agent wywiadu. Po opuszczeniu armii był przez 15 lat kwatermistrzem i oficerem administracyjnym w jednej z angielskich szkół wojskowo-cywilnych. Po przejściu na emeryturę w 1985 r. pracował dorywczo jako tłumacz w ambasadzie brytyjskiej w Bonn i konsulacie brytyjskim w Kolonii. Do Polski wrócił na stałe w 2002 r. W 2008 r. prezydent Lech Kaczyński awansował go do stopnia generała brygady. W latach 2009-14 zasiadał w Kapitule Orderu Wojennego Virtuti Militari. Był honorowym obywatelem Warszawy. Wielokrotnie odznaczany przez Polaków i Brytyjczyków, otrzymał m.in. Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari i Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski.

Redakcja

Zdjęcie profilowe: Rafał Oleksiewicz / REPORTER