Samuel Willenberg ps. „Igo”

Więzień Treblinki. Artysta, twórca m.in. pomnika w Częstochowie, powstaniec warszawski, akowiec. Samuel Willenberg urodził się w Częstochowie. Jego matka była z pochodzenia Rosjanką, która przeszła na judaizm. Ojciec, prof. Perec Willenberg, był utalentowanym artystą plastykiem, którego pasją było tworzenie nowego żydowskiego stylu w sztuce. Ozdobił w ten sposób m.in. starą synagogę przy ul. Mirowskiej w Częstochowie, wysadzoną w powietrze w 1943 r. Po wybuchu wojny 16-letni Samuel na ochotnika przyłączył się do wojska, brał udział m.in. w potyczce z Armią Czerwoną w okolicach Chełma, gdzie został ciężko ranny. Wrócił do Częstochowy, potem trafił do Opatowa i to z tamtejszego getta wraz z 6,5 tys. osób został w 1942 r. wywieziony do obozu zagłady w Treblince. Za radą jednego z więźniów, spotkanego na rampie obozowej, podał się za murarza. W efekcie jako jedyny z całego transportu uniknął śmierci w komorach gazowych i został skierowany do obozowego Sonderkommando. Pracował m.in. w magazynie rzeczy należących do zamordowanych Żydów, wśród posortowanej odzieży rozpoznał ubrania swoich dwóch sióstr. 2 sierpnia 1943 r. wraz z około 200 więźniami uciekł z obozu. Po latach opisał to wszystko w książce "Bunt w Treblince", wydanej w 1986 r. po hebrajsku, a w 1991 r. po polsku. Po ucieczce dotarł do Warszawy, gdzie zaangażował się w działalność konspiracyjną (m.in. zdobywanie broni). Podczas powstania warszawskiego dołączył do batalionu AK "Ruczaj" i walczył w południowym Śródmieściu. We wrześniu 1944 r. z powodu żydowskiego pochodzenia i zagrożenia ze strony żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych przeszedł do Polskiej Armii Ludowej. Po kapitulacji powstania wyszedł z miasta wraz z ludnością cywilną. Uciekł z pociągu i ukrywał się do końca wojny. Tuż po wojnie prowadził kursy samoobrony dla młodzieży żydowskiej i poszukiwał żydowskich dzieci przechowywanych przez polskie rodziny. W 1950 r. wraz z matką i żoną Krystyną wyjechał do Izraela. Został inżynierem geodetą, pracował w ministerstwie rozbudowy. Na emeryturze zajął się plastyką i szybko zyskał rozgłos. Tworzył głównie rzeźby w glinie oraz odlewy w brązie. W 1987 r. wyreżyserował dokumentalny film "Wspomnienie o Częstochowie", w którym zarejestrował swój pobyt w rodzinnym mieście po wielu latach nieobecności. W 2009 r. przy ul. Strażackiej został odsłonięty pomnik zaprojektowany przez Samuela Willenberga. Prosty w formie: pęknięty mur i tory jak na kolejowej rampie. W tym miejscu znajdowała się stacja towarowa Częstochowa Warta, z której hitlerowcy wysyłali z getta do obozu zagłady w Treblince kolejne transporty ludzi. W 1994 r. ponownie przyjął polskie obywatelstwo. Otrzymał wiele odznaczeń, w tym Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari i Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Zdjęcie profilowe: Albert Zawada / Agencja Gazeta